Ten artykuł dotyczy duchownego. Zobacz też:Franciszek Aleksander Macharski – kupiec i filantrop.| Kardynał prezbiter | |||
.jpg) Franciszek Macharski (2010) | |||
| |||
| Kraj działania | |||
|---|---|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | 20 maja 1927 | ||
| Data i miejsce śmierci | 2 sierpnia 2016 | ||
| Miejsce pochówku | bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie | ||
| Arcybiskup metropolita krakowski | |||
| Okres sprawowania | 1979–2005 | ||
| Zastępca przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski | |||
| Okres sprawowania | 1979–1994 | ||
| Wyznanie | |||
| Kościół | |||
| Prezbiterat | 2 kwietnia 1950 | ||
| Nominacja biskupia | 29 grudnia 1978 | ||
| Sakra biskupia | 6 stycznia 1979 | ||
| Kreacja kardynalska | 30 czerwca 1979 | ||
| Kościół tytularny | |||
| Odznaczenia | |||
    | |||
| |||
| |||
| Data konsekracji | 6 stycznia 1979 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | Watykan | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Miejsce | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Konsekrator | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Współkonsekratorzy | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Franciszek Antoni Macharski[1] (ur.20 maja1927 wKrakowie, zm.2 sierpnia2016 tamże) – polskiduchownyrzymskokatolicki,doktornauk teologicznych,rektorWyższego Seminarium Duchownego Archidiecezji Krakowskiej w latach 1970–1978,arcybiskup metropolita krakowski w latach 1979–2005,kardynał prezbiter od 1979, zastępca przewodniczącegoKonferencji Episkopatu Polski w latach 1979–1994, od 2005arcybiskup seniorarchidiecezji krakowskiej.
Urodził się 20 maja 1927 w Krakowie[2]. Był spokrewniony przez matkę z kardynałemAlbinem Dunajewskim[3]. W 1939 został przyjęty doPaństwowego Gimnazjum im. Jana III Sobieskiego w Krakowie. W czasieokupacji pobierał nauki wSzkole Handlowej oraz natajnych kompletach gimnazjalnych[4]. Ponadto od 1943 do 1945 pracował fizycznie w Generalnej Dyrekcji Monopoli[5]. Maturę zdał po zakończeniu II wojny światowej[4].
W latach 1945–1950 studiował wWyższym Seminarium Duchownym Archidiecezji Krakowskiej[2][6].Święceńprezbiteratu udzielił mu 2 kwietnia 1950 wbazylice św. Franciszka z Asyżu w Krakowie kardynałAdam Stefan Sapieha, arcybiskup metropolita krakowski[7]. Odbył studia naWydziale TeologicznymUniwersytetu Jagiellońskiego. W 1951 uzyskałmagisterium[4].
W związku z odmową współpracy zeSłużbą Bezpieczeństwa na początku lat 50. nie wydano mu paszportu. Na dalsze studia do szwajcarskiegoFryburga wyjechał w 1956[8]. Ukończył je w 1961 ze stopniemdoktorateologii pastoralnej na podstawiedysertacjiDuszpasterstwo we współczesnym Kościele[8][4].
Od młodości był związany zdominikanami, zostałtercjarzem dominikańskim, przyjmując imię Jacek[9].
W latach 1950–1956 pracował jakowikariusz wparafii Świętych Szymona i Judy Tadeusza w Kozach koło Bielska-Białej[2][10]. Warchidiecezji krakowskiej w 1964 był członkiem Komisji ds. Prasy i Publikacji Katolickiej, następnie w latach 1965–1974 członkiem Komisji Liturgicznej, od 1971 do 1973 członkiemRady Kapłańskiej, a w 1974 członkiem Komitetu Roku Świętego. W latach 1972–1979 pełnił funkcję przewodniczącego Komisji Synodu Archidiecezji Krakowskiej ds. Pastoralno-Socjologicznych[11]. W latach 1977–1978 piastował godnośćkanonikaKrakowskiej Kapituły Metropolitarnej[11][4].
W latach 1961–1962 pełnił funkcjęojca duchownego w krakowskim seminarium duchownym[12]. Od 1962 do 1978 był wykładowcą teologii pastoralnej ihomiletyki naPapieskim Wydziale Teologicznym w Krakowie oraz w seminariach krakowskim iczęstochowskim, które miało swoją siedzibę w Krakowie[12][2]. W latach 1965–1970 zajmował stanowiskoadiunkta teologii pastoralnej wAkademii Teologii Katolickiej w Warszawie[11]. W latach 1970–1978 sprawował urządrektora krakowskiego seminarium[12]. Czynnie przeciwstawiał się komunistycznej władzy, organizując przemarsze kleryków w centrum miasta[1]. W latach 1963–1965 pełnił funkcję sekretarza generalnegoPolskiego Towarzystwa Teologicznego z siedzibą w Krakowie[13].
WEpiskopacie Polski w latach 1966–1978 był sekretarzem Komisji ds. Apostolstwa Świeckich. Ponadto w latach 1970–1978 należał do Komisji ds. Seminariów Duchownych, a w latach 1976–1978 Komisji Iustitia et Pax. W 1975 został członkiem Komisji ds. Duszpasterstwa Ogólnego. W 1971 był audytorem naSynodzie Biskupów w Rzymie[11].
30 grudnia 1978 papieżJan Paweł IIprekonizował go swoim następcą na urzędzie arcybiskupa metropolity krakowskiego[10][14].Święcenia biskupie otrzymał 6 stycznia 1979 wbazylice św. Piotra w Rzymie. Udzielił mu ich Jan Paweł II z towarzyszeniem biskupów pomocniczych krakowskich:Juliana Groblickiego iStanisława Smoleńskiego[10]. W trakcie ceremonii został mu nałożonypaliusz metropolitalny[15].Ingres dokatedry na Wawelu odbył 28 stycznia 1979. Jako dewizę biskupią przyjął słowa: „Jesu, in Te confido” (Jezu, ufam Tobie)[2]. W 1981 po ustanowieniu Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie objął urządwielkiego kanclerza uczelni[16][17]. W 1981, po zamachu na papieża Jana Pawła II, poparł organizację Białego Marszu w Krakowie, wyrażającego solidarność z ciężko rannym papieżem[8]. Wspierał „Solidarność”[18], w czasiestanu wojennego w latach 1981–1983 w ramach Arcybiskupiego Komitetu Pomocy Więźniom i Internowanym zabiegał o prawa internowanych i ich rodzin[8][17]. PoSierpniu 1980 został współprzewodniczącym reaktywowanejKomisji Wspólnej Rządu i Episkopatu[18].
W 2005, po śmierci Jana Pawła II, wraz z wiernymi czuwał pod papieskim oknemPałacu Biskupiego w Krakowie. Przyczynił się do wybudowania bazyliki i rozbudowysanktuarium Bożego Miłosierdzia w Krakowie-Łagiewnikach oraz powstania Centrum Dialogu i Modlitwy w Oświęcimiu. Reaktywował, a następnie rozbudował archidiecezjalnąCaritas[8]. W czasie posługi biskupiej powstawały domy samotnej matki, rodzinne domy dziecka, zakłady opiekuńczo-lecznicze, poradnie psychologiczne i schroniska dla bezdomnych[18]. Wielokrotnie apelował do diecezjan o pomoc dla potrzebujących[19]. Założył katolickie tygodniki: krakowską edycję „Gościa Niedzielnego” i „Źródło”, a także diecezjalne Radio Mariackie (następnie Radio Plus). Przyczynił się do transmitowania w każdy piątek mszy dla chorych na antenieTelewizji Kraków[20].
W 2002, w związku z ukończeniem 75 lat, zgodnie z przepisami oddał się do dyspozycji papieża, jednakże Jan Paweł II zlecił mu dalsze sprawowanie urzędu arcybiskupa krakowskiego[21]. 3 czerwca 2005 papieżBenedykt XVI przyjął jego rezygnację[22][23]. Do 27 sierpnia 2005 pełnił funkcjęadministratora archidiecezji[10]. Po ustąpieniu z urzędu zamieszkał w klasztorzesióstr albertynek w Krakowie[18].
W ramach pracKonferencji Episkopatu Polski w latach 1979–1994 był zastępcą przewodniczącego, w 1981 po śmierci prymasaStefana Wyszyńskiego pełnił obowiązki przewodniczącego[24]. Należał do Rady Stałej[4]. Pełnił funkcję przewodniczącego Komisji ds. Nauki Katolickiej, Komisji ds. Apostolstwa Świeckich, Zespołu ds. Stypendiów Naukowych i Językowych[4][25]. Uczestniczył w synodach biskupów polskich, które odbyły się w latach 1980, 1983, 1987 i 1991[4].
Kreowanykardynałem prezbiterem został nakonsystorzu 30 czerwca 1979[7]. Jako kościół tytularny przydzielono mubazylikę św. Jana w Łacińskiej Bramie[6]. 8 lipca 1979 odbył kardynalski ingres do katedry na Wawelu[11]. Należał do watykańskich kongregacji:ds. Biskupów,ds. Duchowieństwa,ds. Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego orazds. Wychowania Katolickiego. Należał również do II sekcjiSekretariatu Stanu, Stałej Rady Kardynałów i Biskupów oraz Sekretariatu dla Niewierzących[2].
Konsekrował 9 biskupów, a także asystował podczassakr 19 biskupów[26][27]. W kwietniu 2005 brał udział wkonklawe, na którym wybrano na papieżaBenedykta XVI[28][29]. 20 maja 2007, w dniu ukończenia 80 lat, utracił prawo wyboru papieża w konklawe[10].
Został członkiemSpołecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa (SKOZK)[30] iZwiązku Podhalan w Północnej Ameryce[11]. Należał do grona założycieliStowarzyszenia Siemacha[31] i otrzymał tytuł honorowego członka tej organizacji[32].
W 2006 objął funkcję kapelana stanowegoRycerzy Kolumba w Polsce[33][34], a w 2009 kapelana Wielkiego Krzyża Kościelnego OSLJZakonu św. Łazarza[35].
Zmarł 2 sierpnia 2016 wSzpitalu Uniwersyteckim w Krakowie[36], gdzie przebywał od czerwca po odniesieniu obrażeń spowodowanych upadkiem[37]. Na kilka dni przed śmiercią (28 lipca) odwiedził go w szpitalu papieżFranciszek, który w tym czasie uczestniczył w odbywających się w PolsceŚwiatowych Dniach Młodzieży[38]. 5 sierpnia 2016 został pochowany w katedrze na Wawelu, wkrypcie biskupiej podkonfesją św. Stanisława[39].
W 2014 prezydent RPBronisław Komorowski nadał mu Krzyż WielkiOrderu Odrodzenia Polski[40]. W 2000 otrzymał Wielki Krzyż Zasługi z GwiazdąOrderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec[41], a w 2007 Order OficeraLegii Honorowej[25]. W 1993 przyznano mu tytułbaliwa Wielkiego Krzyża Honoru i DewocjiZakonu Kawalerów Maltańskich[11].
Przyznano mu tytułhonorowego obywatela:Wieliczki (1995)[42],Świątnik Górnych (1997)[43],Mszany Dolnej (2000)[44],gminy Mszana Dolna (2000),gminy Niedźwiedź (2000)[45],Nowego Targu (2000)[46],Wadowic (2001)[47],Jordanowa (2002)[48],gminy Zabierzów (2002)[49],Chrzanowa (2004)[50],Trzebini (2004)[51],gminy Chełmek (2004)[52],Libiąża (2004)[53]. W 2005, jako pierwszy w historii[54], został uhonorowanyOdznaką „Honoris Gratia”, przyznawaną zarządzeniem prezydenta Krakowa[55], zaś w 2015 Rada Miasta Krakowa odznaczyła go srebrnym medalemCracoviae Merenti[56]. Ponadto w 2011 otrzymałZłoty Medal Honorowy za Zasługi dla Województwa Małopolskiego[57].
Nadano mu tytułdoktora honoris causa: Fu Jen Catholic University w Tajpej na Tajwanie (1989), Adamson University w Manili na Filipinach (1989),Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie (1992),Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie (2000),Uniwersytetu Jagiellońskiego (2000) iKatolickiego Uniwersytetu im. Pétera Pázmánya w Budapeszcie na Węgrzech (2002)[4]. Został członkiem honorowymPolskiej Akademii Umiejętności[58].
Ponadto został wyróżnionyMedalem św. Brata Alberta (1997)[59],Orderem Uśmiechu (1998)[4], tytułemMałopolanina Roku 2000 przyznanym przez Stowarzyszenie Gmin i Powiatów Małopolski[60], godnością Wybitnej Osobistości Pracy Organicznej iZłotym Hipolitem (2005)[11], nagrodą „Świadek Historii” przyznaną przezInstytut Pamięci Narodowej (2012)[61], złotą odznaką Zasłużony dla NSZZ „Solidarność” (2015)[56] i orderemEcce Homo (2015)[62].
W 2016 jego imieniem nazwano Środowiskowy Dom SamopomocyFundacji im. Brata Alberta wRadwanowicach[63], a w 2017most w Krakowie na Wiśle w ciągutrasy S7[64][65].
Poświęcone mu tablice pamiątkowe umieszczono w parafiachNajświętszego Serca Pana Jezusa w Nowym Targu[66],św. Jana Kantego w Jaworznie-Niedzieliskach[67][68] i w krużgankach klasztoruAugustianów w Krakowie[69], a przykościele Matki Bożej Pocieszenia w Krakowie ustawiono ławeczkę z jego figurą[70].
| Przewodniczący |
|
|---|---|
| Zastępcy przewodniczącego |
|
| Sekretarze generalni |
|
.png){kind=logo}
kursywą oznaczono kardynałów mianowanych przez antypapieża Feliksa V
w nawiasach podano rok kreacji kardynalskiej
|
