Fiołek (Viola L.) –rodzaj roślin zrodzinyfiołkowatych (Violaceae). Obejmuje około 525–600[4][5] do ponad 680[6] gatunków, rosnących głównie wEuropie (92 gatunki, w tym w Polsce 25), w Azji, Ameryce Północnej i Południowej, poza tym także w Australii. Większość gatunków rośnie w strefie klimatu umiarkowanego oraz na obszarach górskich. Zasiedlają bardzo zróżnicowane siedliska – lasy, łąki i mokradła, ale najczęściej murawy wysokogórskie i miejsca skaliste w górach. Liczne odmiany uprawne fiołków, określane jakofiołek ogrodowy lub bratek ogrodowyV. ×wittrockiana, są popularnymi jednorocznymi roślinami ozdobnymi. Powstały w wyniku zmieszaniafiołka trójbarwnegoV. tricolor i innych gatunków, zwłaszczafiołka ałtajskiegoV. altaica. Dodatkowo skrzyżowanie z pirenejskimfiołkiem rogatymV. cornuta pozwoliło uzyskać trwałe rośliny uprawne[7], o drobniejszych kwiatach, rozpowszechniające się w uprawie zwłaszcza od początku XXI wieku[8].
Skrętoległe, pojedyncze, całobrzegie lub ząbkowane, z rozmaitymiprzylistkami – od niepozornych, po okazałe, liściokształtne, często głęboko podzielone[7].
Pojedyncze, grzbieciste, wolnopłatkowe. Poza normalnymi kwiatami nierzadko powstają kwiatyklejstogamiczne – drobne, ze zredukowanymokwiatem, w których dochodzi dosamozapylenia. Działek kielicha jest 5, są niezrośnięte, ale często mają różne przydatki. Także wolnych płatków jest pięć, ale są one zróżnicowane. Górna para płatków zwykle jest wzniesiona ku górze. Para bocznych płatków jest zwykle mniejsza. Dolny płatek jest największy, posiadaostrogę i silniejsze żyłkowanie. Barwa płatków jest zróżnicowana.Pręcików jest 5, dwa dolne z nich wykształcają ostrogi i produkująnektar.Zalążnia jest górna, z pojedynczą szyjką słupka[7].
Gromadaokrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromadaMagnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasaRosopsida Batsch, podklasaukęślowe (Dilleniidae Takht. ex Reveal & Tahkt.), nadrządViolanae R. Dahlgren ex Reveal, rządfiołkowce (Violales Perleb), rodzina fiołkowate (Violaceae Batsch), podrodzinaVioloideae Burnett, plemięVioleaeDC., podplemięViolinae Kitt. in A. Rich., rodzaj fiołek (Viola L.)[9].
W powszechnej tradycji fiołek symbolizuje skromność, niewinność, cnotę, pokorę, wierność, stałość w uczuciach, szczerość, prawdę, tajemnicę, piękno, miłość, namiętność, aromat, wiosnę[13]. Fiołek jest klasycznie uznawany za kwiat osób urodzonych w lutym według tradycji angielskiej[14][15].
Fiołki stały się też symbolem miłościlesbijskiej[18][19]. To skojarzenie wywodzi się z fragmentów wierszaSappho o utraconej miłości, w którym opisuje ją słowami: „Blisko u mego boku kładziesz wokół siebie [wiele wieńców] fiołków i róż”[20]. Pochodząca z 1926 r. jedna z pierwszych sztuk poświęconych związkowi lesbijek,La Prisonnière Édouarda Bourdeta, wykorzystała bukiet fiołków jako wyraz lesbijskiej miłości[21][22].
↑Zu-LinZ.L.NingZu-LinZ.L. i inni,Viola Jinggangshanensis (Violaceae), a New Species from Jiangxi, China, „Annales Botanici Fennici”, 49 (5–6),2012, s. 383–386,DOI: 10.5735/085.049.0610,ISSN0003-3847 [dostęp 2019-08-08](ang.).
↑Jin-SongJ.S.ZhouJin-SongJ.S.,QinQ.GongQinQ.,Fu-WuF.W.XingFu-WuF.W.,Viola nanlingensis (Violaceae), a New Species from Guangdong, Southern China, „Annales Botanici Fennici”, 45 (3),2008, s. 233–236,DOI: 10.5735/085.045.0312,ISSN0003-3847 [dostęp 2019-08-08](ang.).
↑abViola L., [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-06-24].
↑abcdeRoger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2011, s. 121.ISBN 0-333-74890-5.
↑Ludmiła Startek, Kazimierz Mynett: Rośliny ozdobne. Warszawa: Hortpress Sp z o.o., 2003, s. 99.ISBN 83-89211-16-5.
↑Crescent Bloom: Viola. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-11-30]. (ang.).
↑abcZbigniewZ.MirekZbigniewZ. i inni,Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 202-203,ISBN 978-83-62975-45-7.
↑Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973. Brak numerów stron w książce
↑Gawryś Wiesław: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina Botanica, 2008, s. 195-196.ISBN 978-83-925110-5-2.
↑Vojtech Zamarovský: Bohovia a hrdinovia antických bájí. Bratislava: Perfekt a.s., 1998, s. 79–80.ISBN 80-8046-098-1. (słow.).; polskie wydanie:Bogowie i herosi mitologii greckiej i rzymskiej (Encyklopedia mitologii antycznej,Słownik mitologii greckiej i rzymskiej).
↑Myers,JoAnne,1954-,The A to Z of the lesbian liberation movement. Still the rage, Lanham, Md.: Scarecrow Press, 2009, s. 242,ISBN 978-0-8108-6327-9,OCLC465023917 [dostęp 2019-08-08].
↑AlysonA.Publications.AlysonA.,The Alyson almanac. A treasury of information for the gay and lesbian community., wyd. 1st U.S. ed, Boston, s. 100,ISBN 0-932870-19-8,OCLC22982905 [dostęp 2019-08-08].
↑Diana.D.CollecottDiana.D.,H.D. and Sapphic modernism, 1910-1950, Cambridge: Cambridge University Press, 1999, s. 216,ISBN 0-521-55078-5,OCLC39672078 [dostęp 2019-08-08].
