Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Przejdź do zawartości
Wikipediawolna encyklopedia
Szukaj

Erywań

Na mapach:Ziemia40°11′N 44°31′E/40,183333 44,516667
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Na tę stronę wskazujeprzekierowanie z „Erewań”. Zobacz też:Radio Erewań.
Erywań
Երևան
Ilustracja
Widok na Erywań, w tle góraArarat
HerbFlaga
HerbFlaga
Państwo

 Armenia

Prowincja

Erywań

Data założenia

782 r. p.n.e

Burmistrz

Hrachya Sargsyan

Powierzchnia

227 km²

Wysokość

950–1200 m n.p.m.

Populacja (2022)
• liczba ludności
• gęstość


1 092 800[1]
4956 os./km²

Nr kierunkowy

+374 10

Kod pocztowy

0001–0099

Podział miasta

12 dzielnic

Położenie na mapie Armenii
Mapa konturowa Armenii, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Erywań”
Położenie na mapie Europy
Mapa konturowa Europy, blisko prawej krawiędzi na dole znajduje się punkt z opisem „Erywań”
Położenie na mapie Azji
Mapa konturowa Azji, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Erywań”
Ziemia40°11′N 44°31′E/40,183333 44,516667
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Erywań (orm. Երևան,Jerewan,wymowa/jɛɾɛˈvɑn/;ros. Ереван) –stolica i największe miastoArmenii, prowincja specjalna, jeden z głównych ośrodków przemysłowych, naukowych i kulturalnychZakaukazia. Jedno z najstarszych miast regionu, o ponad 2800-letniej historii, założone jakoErebuni w 782 p.n.e.

Nazwa miasta w języku polskim

[edytuj |edytuj kod]

Według publikacji Głównego Urzędu Geodezji i Kartografii z 2003[2], na mocy decyzjiKomisji Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej[a], obowiązującą w języku polskim formą jest „Erywań”. W latach 80. XX wieku często używana była forma„Erewań”, upowszechniona szczególnie w dowcipach oRadiu Erewań. Pochodną nazwy rosyjskiej, przez długi czas podawaną przezSłownik ortograficzny języka polskiegoPWN jako jedyna poprawna, była natomiast forma„Erewan”. Po decyzji KSNG o powrocie do nazwy stosowanej w Polsce do końca lat trzydziestych pojawiła się ona i w słowniku, a forma „Erewan” pozostała jako dopuszczalna, lecz niezalecana[4].

Historia

[edytuj |edytuj kod]
  • 782 p.n.e. – wzniesienie przez władcęUrartuArgiszti I warowniErebuni, od której to nazwy wywodzi swe miano dzisiejsza stolica Armenii
  • VII w. p.n.e. – wzniesienie twierdzyTejszebaini przez królaRusę II
  • 585 p.n.e. – zniszczenie twierdzyTejszebaini przezScytów
  • 658 – zdobycie przezArabów
  • 1387 – zdobycie i ograbienie przezTamerlana
  • 1513-1737 – w wyniku wojenpersko-osmańskich Erywań czternastokrotnie zmieniał przynależność państwową
  • 6 czerwca 1679 –zniszczenie przez trzęsienie ziemi
  • 1747 – wejście w składChanatu Erywańskiego
  • 1 października 1827 – przejęcie przez rosyjskie oddziałyIwana Paskiewicza z rąkPersów
  • 1828 – wraz z okolicami Erywań znalazł się w granicachImperium Rosyjskiego, co przyczyniło się do późniejszego rozwoju miasta
  • 1837 – ustanowienie siedzibyujezdu – lokalnej jednostki podziału terytorialnego w ówczesnej Rosji
  • 1874 – otwarcie pierwszej drukarni
  • 1879 – powstanie pierwszego teatru
  • 1898 – otwarcie linii kolejowych zTyflisem,Aleksandropolem iCulfą i oddanie do użytku biblioteki publicznej
  • 1913 – miasto połączone z siecią telefoniczną
  • 28 maja 1918 – miasto stolicąDemokratycznej Republiki Armenii po odzyskaniu niepodległości przez Ormian
  • 29 listopada 1920 – początek okupacji przezArmię Czerwoną
  • 2 kwietnia 1921 – ostateczne przejęcie przez Sowietów, po uprzednim opanowaniu miasta przez lokalnych nacjonalistów
  • 1939 – relokacja do Erywania instytutuMatenadaran, założonego w 405 wWagharszapacie[5]
  • 24 kwietnia 1965 – w związku z obchodami 50. rocznicyrzezi Ormian doszło do pierwszej w historiiZSRR demonstracji z udziałem miliona ludzi. Manifestanci domagali się uznania przez autorytety Związku Radzieckiego masakry Ormian z 1915 za ludobójstwo
  • 1967 – odsłonięcie pomnikaCicernakaberd, upamiętniającego ludobójstwo Ormian[6]
  • 1968 – obchody 2750. rocznicy powstania miasta
  • 21 września 1991 – Erywań stolicą ponownie niepodległejRepubliki Armenii
  • kwiecień 1996 – olimpiada szachowa (mimo problemów Armenii spowodowanych konfliktem oGórski Karabach)
  • 2012 – ErywańŚwiatową Stolicą KsiążkiUNESCO[7].

Geografia

[edytuj |edytuj kod]
Podział administracyjny miasta na dzielnice
RzekiHrazdan przepływająca przez Erywań

Położony jest w dolinie rzekiHrazdan między 950 a 1200 m n.p.m. w północno-wschodniej części Doliny Ararat z górującym nad miastem szczytemArarat (obecnie położonym na terenie Turcji).

Jako miasto wydzielone otoczone jest przez 4marzeryAragacotn,Ararat,Armawir orazKotajk.

 Z tym tematem związana jest kategoria:Dzielnice Erywania.

Miasto jest podzielone na 12 dzielnic administracyjnych[8]:

Demografia

[edytuj |edytuj kod]

Historyczny skład narodowościowy i etniczny na podstawie danych rosyjskich, radzieckich i ormiańskich:

  1. Ormianie: 12 523 (43,17%)
  2. Azerowie iTatarzy: 12 359 (42,61%)
  3. Rosjanie: 2 765 (9,53%)
  4. Ukraińcy: 398 (1,37%)
  5. Żydzi: 204 (0,7%)
  6. Polacy: 190 (0,66%)
  7. Gruzini: 141 (0,49%)
  8. Asyryjczycy: 81 (0,28%)
  9. Niemcy: 64 (0,22%)
  10. Kurdowie: 64 (0,22%)
  1. Ormianie: 57 259 (89,47%)
  2. Azerowie: 4 968 (7,76%)
  3. Rosjanie: 1 127 (1,76%)
  4. Persowie: 141 (0,22%)
  5. Gruzini: 91 (0,14%)
  6. Asyryjczycy: 78 (0,12%)
  7. Ukraińcy: 67 (0,10%)
  8. Żydzi: 60 (0,09%)
  9. Polacy: 45 (0,07%)
  10. Niemcy: 38 (0,06%)
  1. Ormianie: 174 484 (87,07%)
  2. Rosjanie: 15 043 (7,51%)
  3. Azerowie: 6 569 (3,28%)
  4. Ukraińcy: 2 070 (1,03%)
  5. Asyryjczycy: 328 (0,16%)
  6. Gruzini: 264 (0,13%)
  7. Grecy: 256 (0,13%)
  8. Żydzi: 236 (0,12%)
  9. Kurdowie: 179 (0,09%)
  10. Białorusini: 151 (0,08%)
  11. Polacy: 145 (0,07%)
  12. Niemcy: 135 (0,07%)
  1. Ormianie: 1 088 389 (98,63%)
  2. Rosjanie: 6 684 (0,61%)
  3. Jezydzi: 4 733 (0,43%)
  4. Ukraińcy: 876 (0,08%)

Erywań jest głównym skupiskiemPolonii w Armenii i siedzibąZwiązku Polaków w Armenii „Polonia”, powstałego w 1995–1996[13].

Klimat

[edytuj |edytuj kod]

Klimat ma charakter kontynentalny. Lata są gorące i suche (nierzadko temperatura osiąga +40 °C), a zimy relatywnie mroźne, natomiast opady występują tutaj rzadko (nieco ponad 300 mm rocznie).

miesiącStyLutMarKwiMajCzeLipSieWrzPaźLisGrurocznie
śr. temperatura (°C)
dobowa
-5,5-3,5+4,5+12,5+17,0+22,5+25,5+25,5+20,5+14,0+5,50,0+11,5
opady (mm)23252848532315813233128318

Edukacja

[edytuj |edytuj kod]

W mieście funkcjonują uczelnie wyższe, m.in.:

Transport

[edytuj |edytuj kod]
Port lotniczy Erywań

Transport lotniczy

Miasto jest obsługiwane przez dwa porty lotnicze.Międzynarodowy port lotniczy Zvartnots znajduje się 10 km na zachód od centrum Erywania. W 2007 otwarto w nim nowy terminal sfinansowany przez biznesmenaEduardo Eurnekiana, który nabył port lotniczy. Drugim lotniskiem jestport lotniczy Erebuni, 7 km na południe od miasta. Wykorzystywane jest głównie przez siły zbrojne.

Transport miejski

Komunikacja miejska zasilona jest od 1949 przez trolejbusy. Do 2004 w mieście działała komunikacja tramwajowa. Transport publiczny obsługiwany jest również przez pojazdy typu van, zwanemarszrutkami. Są tanim środkiem transportu miejskiego, wyręczającym autobusy. Ich połączenia obejmują całe miasto. Kursują też do innych miast w kraju. Połączenia kolejowe są słabo rozwinięte,stacja kolejowa Erywań.
Metro – stacjaHanrapetutian hraparak

Metro

 Osobny artykuł:Metro w Erywaniu.
Erywań od 7 marca 1981 posiada metro – uzasadniał to rozwój miasta, który ówcześnie przewidywał osiągnięcie przez miasto 1,5-2 milionów mieszkańców do 2000. Jego elementy były stopniowo oddawane do użytku, przy czym budowa dalszych odcinków została zatwierdzona. Tempo rozbudowy spadło potrzęsieniu ziemi w 1988 i kryzysie ekonomicznym pierwszej połowy lat 90. Obecnie posiada 10 aktywnych stacji (są nimiGortsaranain,Shengavit,Charbakh,Garegin Njhdehi Hraparak,Sasuntsi Davit,Zoravar Andranik,Hanrapetutyan Hraparak,Yeritasardakan,Marshal Baghramian orazBarekamutyun) i rozciąga się na 13,4 km.

Najwyższe budynki

[edytuj |edytuj kod]

W 2020 w Erywaniu znajdowało się 10 budynków mających wysokość ponad 50 metrów[16].

MiejsceNazwy najwyższych budynkówWysokość
(m)
Rok ukończenia
1Elite Plaza Busines Center852013[17]
2Sayat-Nova 1975,42016[18]
3Mamikoniants 4168,22010[19]
4Amiryan 27672008[20]
5Baghramyan 59612015[21]
6Rostom 29612009[22]
7Aram Tower 1572016[23]
8Aram Tower 2572016[24]
9Dzorapi 40562010[25]
1012-14 Derenik Demirtchyan502008[26]

Sport

[edytuj |edytuj kod]
Stadion Republikański im. Wazgena Sarkisjana, na którym mecze rozgrywapiłkarska reprezentacja Armenii
SiedzibaArmeńskiego Komitetu Olimpijskiego

W Erywaniu mają swoje siedziby drużyny lokalnejpiłki nożnej.

KlubStadion
Ararat Erywaństadion Hrazdan
Bananc Erywaństadion Bananc
Kilikia Erywaństadion Hrazdan
Ulis Erywaństadion Kazak
Mika Erywaństadion Mika
Piunik ErywańStadion Republikański
Erywań United FCStadion Republikański
Dinamo Erywaństadion Kasachi Marzik
Erebuni Erywaństadion Erebuni
Kanaz Erywań
Malatia Erywań
Nairi Erywaństadion Nairi
Van Erywań
Jerazank Erywań
FC Erywaństadion Hrazdan
Ararat-Armenia ErywańStadion Republikański

Osoby związane z miastem

[edytuj |edytuj kod]
 Z tym tematem związana jest kategoria:Ludzie związani z Erywaniem.

Główne atrakcje turystyczne

[edytuj |edytuj kod]
  • plac Republiki – centralny plac miejski, miejsce spotkań i ceremonii. Znajdują się przy nim: Muzeum Historii Armenii i Narodowa Galeria Armenii, hotel Mariott Armenia, budynek rządowy, budynek Ministerstwa Spraw Zagranicznych, budynek poczty głównej oraz Ministerstwa Transportu i Komunikacji
  • plac Wolności (dawniej: plac Teatralny) – miejsce protestów, znajduje się przy nimOrmiański Akademicki Teatr Opery i Baletu
  • Matenadaran – muzeum przechowujące zabytki piśmiennictwa ormiańskiego
  • Kaskady (Centrum Sztuki Cafesjana) – wiodące na wzgórze schody, ozdobione wieloma nowoczesnymi rzeźbami, pod którymi zlokalizowane są sale muzealne
  • Błękitny Meczet – jedyny meczet w Erywaniu
  • twierdza muzeumErebuni
  • ulica Abowiana – najważniejsza aleja miejska
  • Narodowa Galeria Armenii – znajduje się w północnej części placu Republiki, w budynku, w którym mieści się także Muzeum Historii Armenii
  • Muzeum Historii Armenii – znajduje się w północnej części placu Republiki, w budynku, w którym mieści się także Narodowa Galeria Armenii
  • katedra św. Grzegorza Oświeciciela – największa świątynia w Armenii
  • kościół Katoghike – najstarszy ocalały kościół w Erywaniu
  • muzeum reżysera Sergieja Paradżanowa
  • fabrykakoniaku Ararat
  • park Zwycięstwa – znajdują się tam: pomnikMatki Armenii, muzeum militarne i dawne wesołe miasteczko
  • most Zwycięstwa
  • mauzoleum muzeum Zagłady (Muzeum Ludobójstwa) wCicernakaberd
  • Wielki Most Hrazdan
  • stadion Hrazdan
  • dom szachowy
  • synagoga
  • ogród zoologiczny

Galeria

[edytuj |edytuj kod]

Współpraca międzynarodowa

[edytuj |edytuj kod]

Miasta siostrzane[27]:

Miasta partnerskie:

Uwagi

[edytuj |edytuj kod]
  1. Komisja jednogłośnie (17 członków za) stwierdziła, że polska nazwa stolicy Armenii brzmi Erywań i nie należy dodawać jako możliwej do użycia formy „Erewań” powszechnie jeszcze używanej np. w mediach[3]. Nazwa „Erewań” utrzymuje się jednak w języku potocznym.

Przypisy

[edytuj |edytuj kod]
  1. Population armstat.am [dostęp 2022-12-27].
  2. Urzędowy wykaz polskich nazw geograficznych świata. Warszawa:Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2013.
  3. Z raportu V spotkania Komisji, 13 marca, 2002,Protokół z IV, V i VI posiedzenia KSNG, które odbyły się w dniu 20 lutego, 13 marca i 17 kwietnia 2002,Dokument w wersji html.
  4. Hasło „Erewan” wSłowniku ortograficzny języka polskiego PWN.
  5. Մատենադարան. Yerevan.am. [dostęp 2020-08-18]. (orm.).
  6. Ծիծեռնակաբերդի հուշահամալիր. Yerevan.am. [dostęp 2020-08-18]. (orm.).
  7. Yerevan named World Book Capital, 2012. UNESCO.org. [dostęp 2020-08-18]. (ang.).
  8. Վարչական շրջաններ. Yerevan.am. [dostęp 2020-08-18]. (orm.).
  9. Первая всеобщая перепись населения Российской Империи 1897 г.. Демоскоп Weekly. [dostęp 2018-12-03].
  10. Всесоюзная перепись населения 1926 года. Демоскоп Weekly. [dostęp 2018-12-03].
  11. Всесоюзная перепись населения 1939 года. Демоскоп Weekly. [dostęp 2018-12-03].
  12. Ethnic Structure of the de jure Population Национальный соглать постоянного населения.(orm. • ang. • ros.).
  13. O Nas. Polonia.am. [dostęp 2020-08-18]. [zarchiwizowane ztego adresu (2017-10-06)].
  14. Персональный состав РАН. Архивы Российской академии наук, 2015. [dostęp 2021-03-05]. (ros.).
  15. Պոլիտեխնիկ – Գլխավոր [online], Polytechnic [dostęp 2021-05-06] (ang.).
  16. Yerevan – The Skyscraper Center [online], skyscrapercenter.com [dostęp 2020-12-24] .
  17. Elite Plaza Business Center – The Skyscraper Center [online], skyscrapercenter.com [dostęp 2020-12-24] .
  18. Sayat-Nova 19 – The Skyscraper Center [online], skyscrapercenter.com [dostęp 2020-12-24] .
  19. Mamikoniants 41 – The Skyscraper Center [online], skyscrapercenter.com [dostęp 2020-12-24] .
  20. Amiryan 27 – The Skyscraper Center [online], skyscrapercenter.com [dostęp 2020-12-24] .
  21. Baghramyan 59, Yerevan | 1262896 | EMPORIS [online], emporis.com [dostęp 2020-12-24] .
  22. Rostom 29, Yerevan | 1262901 | EMPORIS [online], emporis.com [dostęp 2020-12-24] .
  23. Aram 64 Tower 1 – The Skyscraper Center [online], skyscrapercenter.com [dostęp 2020-12-24] .
  24. Aram 64 Tower 2 – The Skyscraper Center [online], skyscrapercenter.com [dostęp 2020-12-24] .
  25. Dzorapi 40, Yerevan | 1262900 | EMPORIS [online], emporis.com [dostęp 2020-12-24] .
  26. Demirtchyan 12-14, Yerevan | 1262904 | EMPORIS [online], emporis.com [dostęp 2020-12-24] .
  27. yerevan.am | Official website | Partner cities [online], yerevan.am [dostęp 2021-08-24] .

Linki zewnętrzne

[edytuj |edytuj kod]
DzielniceErywania
Dzielnica
Stolice państw Azji
Państwa nieuznawane
na arenie międzynarodowej
Podział administracyjny Armenii
Prowincje

Armenia

Miasta Światowego Dnia Książki i Praw Autorskich

Kontrola autorytatywna (miasto w Armenii):
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Erywań&oldid=76350752
Kategorie:
Ukryte kategorie:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp