To jest wersja przejrzana tej strony
 | |||
 | |||
 | |||
| królowa Anglii | |||
| Okres | |||
|---|---|---|---|
| Jako żona | |||
| Koronacja | |||
| Poprzedniczka | |||
| Następczyni | |||
| Dane biograficzne | |||
| Dynastia | |||
| Data urodzenia | |||
| Data śmierci | |||
| Miejsce spoczynku | |||
| Ojciec | |||
| Matka | |||
| Mąż | |||
| Dzieci | Artur Tudor, | ||
| Odznaczenia | |||
 | |||
| |||
ElżbietaYork (ur.11 lutego1465[1][2] lub1466[3] wWestminsterze, zm.11 lutego1503[4]) –królowa Anglii od 1486 r. jako żonaHenryka VII.
Jedyna królowa, która była jednocześnie córką, siostrą, bratanicą, żoną oraz matką króla Anglii[5].
Jedna z niewielu królewskich małżonek, które zapisały się w pamięci angielskich poddanych z przydomkiem dobrej królowej –dobra królowa Elżbieta[6].
Według tradycji wizerunek królowej Elżbiety jest pierwowzorem damy kier w angielskiej taliikart do gry[7][8].
Elżbieta była najstarszym dzieckiemkrólaEdwarda IV iElżbiety Woodville. Małżeństwo jej rodziców wywołało skandal, ponieważ jej matka nie pochodziła z rodziny królewskiej. Związek jej rodziców stał się jedną z przyczyn konfliktu pomiędzy dotychczasowym doradcą królaRyszardem Neville aEdwardem IV.
W 1470 r. na Anglię najechałaMałgorzata Andegaweńska, która połączywszy swe siły zRyszardem Neville oraz wujem Elżbiety Jerzym księciem Clarence, zamierzała strącić z tronuEdwarda IV[9].Elżbieta Woodville wraz ze swoją matkąJakobiną oraz trzema córkami: Elżbietą, Marią i Cecylią została zmuszona do schronienia się w Opactwie Westminsterskim[9]. Tam na świat przyszedł następca tronu AngliiEdward V[9]. W tym czasie królEdward IV iAnthony Woodville uciekli przez Niderlandy do Flandrii. Król Edward IV odzyskał władzę w połowie 1471 r.[9]
W1477 r. razem z matką i ciotką,Elżbietą York, księżną Suffolk została DamąOrderu Podwiązki. Po śmierci ojca w1483 r. Elżbieta razem z młodszym rodzeństwem została uznana zanieślubne dziecko (Edward miał przed ślubem z Elżbietą ożenić się zlady Eleonorą Talbot) i odsunięta od dziedziczenia[10]. Jej bracia –Edward V iRyszard zaginęli (zginęli?) w niewyjaśnionych okolicznościach[10].
Na tron wstąpił jej stryjRyszard III a Elżbieta wraz z matką i żyjącymi siostrami: Cecylią, Anną, Katarzyną i Brygidą schroniła się ponownie w Opactwie Westminsterskim. Około kwietnia 1484 r.Elżbieta Woodville pogodziła się zRyszardem III w efekcie czego Elżbieta opuściła opactwo[11].
Kiedy w1485 r. Ryszardowi zmarła żonaAnna Neville, pojawiły się pogłoski, że Ryszard planuje ślub z Elżbietą[11].
Te plotki wzbudziły zaniepokojenie na kontynencie, gdzie przebywałHenryk Tudor, 2. hrabia Richmond, od1471 r. kandydat stronnictwa Lancasterów na króla Anglii. Jego własne prawa do tronu były dość nikłe – jego matka,Małgorzata Beaufort, pochodziła odJana, 1. hrabiego Somerset,nieślubnego synaJana z Gandawy, młodszego synaEdwarda III. Hrabia Somerset został wprawdzie uznany za legalnego syna, ale odsunięty od dziedziczenia. Stąd, aby wzmocnić pretensje Henryka, jego zwolennicy zaplanowali małżeństwo pretendenta z Elżbietą, co pogodziłoby zwaśnione rody Lancasterów i Yorków. Dlatego Henryk po wstąpieniu na tron zatuszował sprawę nieprawomocności małżeństwa Edwarda IV i Elżbiety Woodville, gdyż to osłabiało jego i tak niezbyt mocną pozycję.
Tymczasem obawy Henryka okazały się płonne, ponieważ Ryszard nie miał raczej zamiaru poślubiać bratanicy[12]. XVII-wieczny kronikarz sir George Buck twierdził jednakże, że widział list Elżbiety doksięcia Norfolk, w którym deklarowała ona miłość do Ryszarda i chęć poślubienia króla[13]. Jeśli korespondencja Elżbiety istniała jeszcze w XVII w., to później zaginęła[12]. Nie wiadomo więc, na ile to wyznanie, jeśli list był autentyczny, można uznać za wyraz uczuć Elżbiety, a na ile za efekt działań jej matki, dążącej do wprowadzenia córki na tron, obojętnie przy boku jakiego króla[12].
Jeśli nawet istniały plany poślubienia Ryszarda przez Elżbietę, to Henryk Tudor je udaremnił. W sierpniu 1485 r. wylądował wWalii i22 sierpnia, dzięki zdradzie w szeregach Ryszarda, wygrałbitwę pod Bosworth. Ryszard poległ, zaś Henryk koronował się wWestminsterze.
.png)
Nowy król zwlekał jednak z zawarciem małżeństwa i dopiero petycjaParlamentu doprowadziła do ślubu Henryka i Elżbiety18 stycznia1486[14], aczkolwiek Henryk dalej odwlekał koronację żony, która odbyła się dopiero25 listopada1487[15] Elżbieta Woodville nie brała udziału w tej uroczystości[15].
Ustawa, na mocy której Elżbieta i jej rodzeństwo zostały uznane za dzieci nieślubne, została uchylona przed zawarciem małżeństwa zHenrykiem VII[14].
Elżbieta nie miała wpływu na sprawy polityczne. Realna władza na dworze królewskim należała do matki króla,Małgorzaty Beaufort, co nie podobało się matce Elżbiety i m.in. to było przyczyną konfliktu pomiędzyElżbietą Woodville aHenrykiem VII[14].
Królowa Elżbieta przebywała głównie w Greenwich, gdzie jej własnością była posiadłość Placentia[16]. Była powszechnie uznawana za atrakcyjną, inteligentną, pełną wdzięku królową, która łagodziła spory w rodzinie[17].
W czerwcu 1492 r. zmarłaElżbieta Woodville, natomiast z powodu zaawansowanej ciąży Elżbieta nie wzięła udziału w skromnym pogrzebie swojej matki[18]
Perkin Warbeck w latach 90. XV wieku podawał się za jej młodszego brata, księciaRyszarda i zgłaszał swe pretensje do tronu Anglii jako ocalały synEdwarda IV, natomiast nie zapytano królowej Elżbiety, czy rozpoznaje w nim swego brata[14].
Henryk i Elżbieta tworzyli raczej zgodne i szczęśliwe małżeństwo[19]. Królowa regularnie zachodziła w ciążę, dając mężowi trzech synów i cztery córki. Ciosem dla królowej była śmierć najstarszego syna Artura w1502 r.[20] Elżbieta zmarła rok później w dniu swoich 37 urodzin[4][21], wskutek gorączki poporodowej, wkrótce po narodzinach ostatniego dziecka[4]. Z natury skąpy Henryk wyprawił żonie wspaniały pogrzeb, godny królowej. Elżbieta została pochowana w katedrze westminsterskiej, w kaplicy zwanejLady Chapel. W 1509 r. dołączył do niej król Henryk.
Wywód przodków i potomstwo Elżbiety z Yorku według Charlesa Cawleya[22]
| Ryszard, książę Yorku ur. 21 IX 1411 zm. 30 XII 1460 | Cecylia Neville, hrabianka Westmorelandu ur. 3 V 1415 zm. 31 V 1495 | Ryszard Wydeville, hrabia Rivers ur. ok. 1405 zm. 12 VIII 1469 | Jakobina Luksemburska ur. 1416-1417 zm. 30 V 1472 | ||||||||||
| Edward IV ur. 28 IV 1442 zm. 9 IV 1483 | Elżbieta Woodville ur. 1437 zm. 8 VI 1492 | ||||||||||||
| Henryk VII Tudor ur. 28 I 1457 zm. 21 IV 1509 OO 18 I 1486 | Elżbieta York (ur. 11 II 1466, zm. 11 II 1503) | ||||||||
| Artur, książę Walii ur. 20 IX 1486 zm. 2 IV 1502 | Małgorzata, królowa Szkocji, hrabina Angus ur. 28-29 XI 1489 zm. 18 X 1541 | Henryk VIII, książę Yorku, król Anglii ur. 28 VI 1491 zm. 28 I 1547 | Elżbieta ur. 2 VII 1492 zm. 14 IX 1495 | Maria, królowa Francji, księżna Suffolk ur. 28 III 1496 zm. 25 VI 1533 | |||||
| Edmund, książę Somerset ur. 21 II 1499 zm. 19 VI 1500 | Edward ? ur. ? zm. ? | Katarzyna ur. 1 II 1503 zm. 2 II 1503 | |||||||
Elżbieta z Yorku jest tytułową bohaterką współczesnej sobie balladyThe song of Lady Bessy, napisanej prawdopodobnie przez Humphreya Breretona z Cheshire[23][24][25] oraz tragediiThe English princess; or, The death of Richard the III Johna Carylla, wystawionej po raz pierwszy w 1667 r. w Duke of York's Theatre[26][27], a także powieści Philippy GregoryThe White Princess.
| Królowe Anglii |
|
|---|
