Urodziła się wMayfair w Londynie jako pierwsze dzieckoksięcia i księżnej Yorku (późniejszego królaJerzego VI ikrólowej Elżbiety). Jej ojciec wstąpił na tron w 1936 po abdykacji swojego brata,króla Edwarda VIII, czyniąc Elżbietę pretendentką do tronu. Kształciła się prywatnie w domu i zaczęła podejmować obowiązki publiczne podczasII wojny światowej, służąc w Pomocniczej Służbie Terytorialnej. W listopadzie 1947 roku poślubiłaFilipa Mountbattena, byłego księcia Grecji i Danii, a ich małżeństwo trwało 73 lata, aż do jego śmierci w kwietniu 2021 roku. Mieli czworo dzieci: Karola, Annę, Andrzeja i Edwarda.
Kiedy w lutym 1952 roku zmarł jej ojciec, Elżbieta – wówczas 25-letnia – została królową siedmiu niezależnych krajów Wspólnoty: Wielkiej Brytanii, Kanady, Australii, Nowej Zelandii,RPA,Pakistanu i Cejlonu (znanego dziś jakoSri Lanka), a także i pozostałą głowąKrólestw Wspólnoty. Elżbieta panowała jakomonarcha konstytucyjny w czasie wielkich zmian politycznych, takich jak konflikt w Irlandii Północnej, decentralizacja w Wielkiej Brytanii,dekolonizacja Afryki oraz przystąpienie Wielkiej Brytanii do Wspólnot Europejskich iwystąpienie z Unii Europejskiej. Liczba jej królestw zmieniała się w czasie, gdy terytoria uzyskiwały niepodległość, a niektóre królestwa stawały się republikami. Do jej licznych historycznych wizyt i spotkań należą wizyty państwowe w Chinach w 1986 roku, w Rosji w 1994 roku i w Republice Irlandii w 2011 roku oraz spotkania z pięcioma papieżami.
Do ważnych wydarzeń należy koronacja Elżbiety II w 1953 roku oraz obchody jej srebrnego, złotego, diamentowego i platynowego jubileuszu odpowiednio w 1977, 2002, 2012 i 2022 roku.
Od 9 września 2015 była najdłużej panującym monarchą Wielkiej Brytanii; pobiła rekord królowejWiktorii (63 lata, 7 miesięcy i 2 dni)[1], której była praprawnuczką. Od 13 października 2016 była najdłużej panującą żyjącą głową państwa na świecie; wcześniej tytuł ten przysługiwałRamie IX – królowiTajlandii, który rządził od 1946 do swojej śmierci w 2016. Od 12 czerwca 2022 była drugim poLudwiku XIV najdłużej panującym monarchą na świecie, wyprzedzając króla Tajlandii, który urząd sprawował 70 lat i 126 dni[2].
Od czasu do czasu spotykała się z sentymentem republikańskim i krytyką mediów wobec swojej rodziny, szczególnie po rozpadach małżeństw jej dzieci, jejannus horribilis w 1992 roku i śmierci swojej byłej synowejDiany, księżnej Walii w 1997 roku. Jednak poparcie dla monarchii w Wielkiej Brytanii pozostawało niezmiennie wysokie, podobnie jak jej osobista popularność. W 1952 roku zdobyła tytułCzłowieka Roku magazynuTime.
Zmarła w wieku 96 lat w zamkuBalmoral wAberdeenshire. Następcą królowej został jej najstarszy syn,Karol.
W młodości była nazywana przez najbliższych „Lilibet”, ponieważ nie potrafiła poprawnie wymówić swojego imienia wjęzyku angielskim – „Elizabeth”[6][9]. Była opisywana przez swoich biografów jako spokojne, posłuszne, mało spontaniczne i skłonne do kontrolowania swoich emocji dziecko[12], od najmłodszych lat była przygotowywana do objęcia funkcjikrólowej[13]. Miała dobre relacje ze swoim dziadkiem i ówczesnymkrólem,Jerzym V[14]. W 1929 na prośbę króla została ściągnięta doBognor Regis, aby pomóc mu w powrocie do zdrowia pooperacjipłuc[14]. Jej matka od najmłodszych lat córki dbała o jej popularność w mediach – gdy Elżbieta miała trzy lata, jej zdjęcie znalazło się na okładce magazynu „Times”[15]. Wizerunek księżniczki drukowany był także na broszurach i udostępniany na pamiątkach, ona sama stała się bohaterką wielu artykułów prasowych[15]. Gdy miała cztery lata, figura przedstawiająca ją została umieszczona w Muzeum Figur Woskowych Madame Toussand[16]. W 1930 roku urodziła się jej siostra,Małgorzata[14].
Dzieciństwo spędziła naPiccadilly Road 145, gdzie zamieszkali jej rodzice[15]. Wychowywała się z dala od rówieśników, co miało ją uchronić przed przypadkowymi znajomościami oraz dziecięcymi chorobami[17]. Ze względu na izolowanie jej od społeczeństwa stała się osobą nieśmiałą[18]. Jedyną bliską jej koleżanką w tym okresie była młodsza od niej o kilka lat Sonia Graham-Hodgson, z którą utrzymywała regularny kontakt aż do śmierci kobiety w 2012[19]. Wychowaniem Elżbiety zajmowała się niania Clara Cooper Knight[16] oraz garderobiana Margaret MacDonald, nazywana przez nią „Bobo”[20], która później została pokojówką królowej[21]. Edukacją księżniczki zajmowała sięguwernantkaMarion Crawford[6][22]. W dzieciństwie pobierała indywidualne zajęcia tańca u instruktorów z Vacani School of Dance[23].
Kiedy Elżbieta miała 10 lat, w 1936 zmarł jej dziadek, królJerzy V[24]. Tron objął jej stryj,książę Walii,Edward VIII, który jednak 11 grudnia 1936 abdykował, nie mogąc poślubić dwukrotnie rozwiedzionejAmerykankiWallis Simpson[25]. Następnym królem został jej ojciec,Jerzy VI[25], a Elżbieta zajęła pierwsze miejsce wlinii sukcesji[26]. Po koronacji ojca zamieszkała wBuckingham Palace[19]. W wieku 13 lat podjęła naukę m.in. konstytucji Wielkiej Brytanii u Henry’ego Martena, wykładowcyEton College[27], poza tym uczestniczyła u boku ojca w licznych spotkaniach z wysoko postawionymi politykami i urzędnikami[28].
Po wybuchu II wojny światowej wraz z siostrąMałgorzatą została umieszczona wzamku w Windsorze wBerkshire[29].Lord Hailsham zasugerował, aby księżniczki zostały ewakuowane doKanady[30], na co matka Elżbiety II, królowaElżbieta Bowes-Lyon, odparła:Dzieci nigdzie nie pojadą beze mnie, ja nie opuszczę króla, a król nie wyjedzie nigdy[31]. 13 października 1940 wówczas 14-letnia Elżbieta na antenieBBC wygłosiła swoje pierwsze publiczne przemówienie, w którym zwróciła się ze słowami otuchy do dzieciWspólnoty Narodów[32].
W lutym 1947 złożyła swoją pierwszą oficjalną wizytę zagraniczną, celem jej podróży byłZwiązek Południowej Afryki[7]. Wyprawa trwała przez 10 tygodni[38]. W audycji radiowej nadawanej z okazji jej 21. urodzin powiedziała:Oświadczam wobec was wszystkich, iż poświęcę całe moje życie, jakiekolwiek będzie, długie czy krótkie, służbie wam i wielkiej imperialnej Wspólnocie, której członkami jesteśmy my wszyscy[7][39].
Z Filipem miała czworo potomków:Karola (ur. 14 listopada 1948),Annę (ur. 15 sierpnia 1950),Andrzeja (ur. 19 lutego 1960) iEdwarda (ur. 10 marca 1964). W 1952 zdecydowano, że dzieci królewskiej pary – zgodnie z życzeniem króla Jerzego VI — będą nosić rodowe nazwisko Windsor, a w 1960 (tj. przed narodzinami księcia Andrzeja) obwieszczono, że kolejne dzieci królowej będą nosić podwójne nazwisko – Mountbatten-Windsor[49].
Królowa Elżbieta II na spotkaniu ekonomicznym C’wealth (1952)Królowa Elżbieta II (1953)Królowa Elżbieta i książę Filip tuż po koronacji (1953)Królowa Elżbieta II w koronacyjnych szatach (1953)
Królowa Elżbieta w dniu koronacji, pozdrawiająca poddanych z balkonu pałacu Buckingham (2 czerwca 1953)
Koronacja Elżbiety odbyła się 2 czerwca 1953[56] wOpactwie Westminsterskim, obserwowało ją 8251 osób[57]. Podczas ceremonii królowej asystowało osiem druhen podtrzymującychtren[58].Arcybiskup CanterburyGeoffrey Fisher obwieścił zgromadzonym:Panowie, przedstawiam wam królową Elżbietę, waszą niezaprzeczalną królową, wam wszystkim, którzy tu przybyliście złożyć jej hołd i oddać się jej na służbę. Czy gotowi jesteście ją uznać?[59], na co lordowie odpowiedzieli:God save Queen Elizabeth[60]. Kolejnym etapem ceremonii była przysięga naBiblię[61], a królowa zobowiązała się rządzić królestwem i krajamiWspólnoty Narodów zgodnie z ich prawami i zwyczajami oraz umacniaćKościół Anglii[61]. Następnie zasiadła na tronie pod złotym baldachimem podtrzymywanym przez czterech kawalerówOrderu Podwiązki[62]. Arcybiskup następnie namaścił świętymi olejkami dłonie, pierś i czoło królowej[62]. Następnie królowa otrzymała insygnia nowej godności –ostrogi św. Jerzego,królewski miecz,jabłko królewskie, bransolety, pierścień, berło z krzyżem i berło z gołębicą[62][63]. Trzej książęta krwi królewskiej –Edynburga,Gloucester iKentu – a za nimi pozostali lordowie, złożyli hołd królowej. Elżbieta z mężem przyjęli komunię pod dwiema postaciami, a ceremonię zakończyło odśpiewanie utworuTe Deum, który został skomponowany specjalnie z okazji koronacji[64]. Po trzygodzinnej ceremonii królowa opuściła opactwo, wcześniej wymieniwszy koronę św. Edwarda na lżejszą,państwową koronę imperialną.
Elżbieta II po koronacji przeprowadziła się z rodziną do Pałacu Buckingham w centrum Londynu[65], od 1837 oficjalnej rezydencji brytyjskich królów i królowych. Wolała jednak przebywać w zamku Windsor, 15 km na zachód od Londynu. Spędzała dużo czasu także w Holyrood House wEdynburgu, który był jej oficjalną siedzibą jako królowejSzkocji, i gdzie miała przebywać co najmniej tydzień w roku. Wiejskimi rezydencjami królowej były również zamekBalmoral wAberdeenshire iSandringham House wNorfolk. Rezydencjami państwowymi były jeszcze: Pałac św. Jakuba, Hampton Court na przedmieściach Londynu, pałac Kensington i Marlborough House.
Odbyła wiele podróży zagranicznych, odwiedzając większość europejskich krajów i wiele pozaeuropejskich. W latach 1953–1954 wyruszyła z mężem w sześciomiesięczną podróż dookoła świata, będąc pierwszym monarchą, który tego dokonał. Była pierwszą królową Australii, Nowej Zelandii i wyspFidżi, która odwiedziła te państwa. W lutym 1961 odwiedziłaAnkarę, gdzie gościł ją prezydentCemal Gürsel. Później odbyła pierwszą wizytę w Indiach i Pakistanie.
Królowa Elżbieta i prezydent USA Ronald Reagan (1982)Ronald Reagan i Elżbieta II
W październiku 1957 udała się z wizytą państwową do Stanów Zjednoczonych, gdzie przemówiła na forum Zgromadzenia OgólnegoONZ[66], a następnie wybrała się do Kanady, gdzie otworzyła sesję parlamentu. W 1959 udała się z kolejną wizytą do Kanady i USA. Stany odwiedziła jeszcze kilkukrotnie: w 1976 (wzięła udział w uroczystościach u boku prezydentaGeralda Forda, w 1983 (na zaproszenieRonalda Reagana, 1991 (na zaproszenieGeorge’a H.W. Busha; była pierwszym brytyjskim władcą, który uczestniczył w obradachKongresu) i 2007 (za prezydentury George’a W. Busha)[67].
Królestwa, terytoria i protektoraty, nad którymi panowała Elżbieta II od 1952.
Brytyjskie imperium znajdowało się w stanie rozpadu od 1926, kiedy w tzw.deklaracji Balfoura uznano suwerenność Kanady, Australii, Nowej Zelandii, Unii Południowoafrykańskiej iNowej Fundlandii, które w 1931 weszły w składWspólnoty Narodów, a na ich czele stanął brytyjski monarcha. Przed wstąpieniem Elżbiety II na tron niepodległość uzyskałyIndie,Pakistan,Cejlon iIrlandia.
Wspólnota również przechodziła przemiany, stając się z biegiem czasu coraz luźniejszym związkiem politycznym byłych brytyjskich kolonii (choć nie tylko, bo członkiem Wspólnoty jest teżMozambik, dawna kolonia portugalska). Elżbieta II brała aktywny udział w pracach Wspólnoty, od 1973 regularnie uczęszczając na zjazdy szefów rządów państw Wspólnoty.
W 2007 ujawniono dokumenty z 1957, z których wynikało, że premier FrancjiGuy Mollet w rozmowie z brytyjskim premierem, sirAnthonym Edenem, poruszył temat ewentualnego przystąpienia Francji do unii z Wielką Brytanią i uznania królowej Elżbiety II za głowę państwa francuskiego. W dokumencie datowanym na 28 września 1956 Mollet stwierdza, że „nie powinno być większych trudności we Francji z zaakceptowaniem zwierzchnictwa Jej Królewskiej Mości”. Premier Eden odrzucił propozycję Molleta, jednak wyraził gotowość Wielkiej Brytanii na przystąpienie Francji do Wspólnoty Narodów[70]. Propozycje te nigdy nie doczekały się realizacji.
Wykazywała się stanowczą postawą wobec zagrożeń. W 1961 podczas podróży do Ghany odmówiła zachowywania dystansu od prezydentaKwame Nkrumaha, mimo że ten był celem zamachów[72], co brytyjski premierHarold Macmillan później skomentował słowami:Królowa jest absolutnie zdeterminowana we wszystkim, co robi. W rzeczy samej ma „serce i żołądek mężczyzny”[a]. Kocha swoje obowiązki i bycie królową.
Jako głowa monarchii parlamentarnej, która stoi ponad podziałami politycznymi i niesprawująca władzy osobiście, nie powinna była wyrażać swoich osobistych opinii na tematy polityczne. Przez całe swoje panowanie stosowała się do tej zasady[73]. Wydaje się, że w kwestiach ekonomicznych przychyla się do starej doktrynykonserwatystów[74]. Konserwatywna premierMargaret Thatcher, która w latach 70. prowadziła inną politykę, określiła królową jako kogoś, kto „mógłby głosować naPartię Socjaldemokratyczną”[75].
Kanadyjski znaczek pocztowy z 1954
Nigdy nie wyraziła bezpośrednio sprzeciwu wobec emancypacyjnych dążeń Quebecu, ale publicznie pochwaliła jedność Kanady. Często okazywała przywiązanie do tego kraju[76] i odwiedziła go ponad 20 razy[77].
Przemawiając w Westminster Hall z okazji jej srebrnego jubileuszu w 1977, królowa podkreśliła, że „nie może zapomnieć, że została koronowana na królową Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej”. Wypowiedziała się też za utrzymaniem związkuAnglii i Szkocji[74]. Choć zachowywała bezstronność i nie prezentowała publicznie swoich poglądów politycznych, wiele wskazuje na to, że sprzyjała zwolennikombrexitu[74]. Pochwaliłaporozumienie wielkopiątkowe z 1998, które było pierwszym porozumieniem katolików i protestantów wIrlandii Północnej. W 2011 jako pierwszy monarcha od 100 lat odwiedziła Irlandię[78].
Jako królowa Zjednoczonego Królestwa była najwyższym zwierzchnikiem Kościoła Anglii[79]. Interesowała się sprawami Kościoła Anglii, ale najważniejszą w nim osobą pozostaje arcybiskup Canterbury. Była osobą silnie wierzącą[80]. Uczestniczyła w nabożeństwach odprawianych w kaplicy św. Jerzego w zamku Windsor. Uczęszczała też do kościoła św. Marii Magdaleny w Sandringham oraz kościołów wCrathie iCanongate, które należą doKościoła Szkocji.
Odnosiła się do swojej wiary podczas przemówień telewizyjnych, które wygłaszała z okazji świąt Bożego Narodzenia. W 2000 powiedziała:Dla wielu z nas nasza wiara jest najważniejsza. Dla mnie nauki Jezusa Chrystusa i moja osobista odpowiedzialność przed Bogiem tworzy ramę, w której staram się poruszać w moim życiu. Ja, podobnie jak wielu z was, czerpię ze słów i przykładu Chrystusa siłę w trudnych czasach[b][81].
Była patronką Rady Chrześcijan i Żydów (Council of Christians and Jews) w Zjednoczonym Królestwie.
Magazyn „Forbes” oszacował wartość osobistego majątku królowej na ok. 530 mln dol[82]. Królowa posiadała wiele posiadłości, m.in.Sandringham House,Balmoral izamek Mey, jej własnością było także Księstwo Lancaster. Miała też kilka stadnin (wWolferton,Polhampton iWest Isleley) oraz stajnię koni wyścigowych. Należały do niej również posiadłości koronne, ale nie były jednak jej własnością, bo w 1760 królJerzy III przekazał je Parlamentowi w zamian za doroczną rentę, tzw. listę cywilną, określaną i uchwalaną rokrocznie przez Parlament. Od 1992 do śmierci królowa płaciła podatek od inwestycji, dzięki którym – zgodnie z wyliczeniami ekspertów – miała uzyskiwać ok. 50 mln funtów rocznie[83]. W 1993 zgodziła się na płacenie podatku osobistego[84].
W 1977 obchodziła Srebrny Jubileusz 25-lecia panowania[85]. Z tej okazji m.in. w miejskich parkach i ogrodach na terenie kraju organizowane były herbaciane przyjęcia i pikniki[85].
W 2002 obchodziła Złoty Jubileusz 50-lecia panowania. Z tej okazji odbył się m.in. pierwszy w historii Pałacu Buckingham koncert muzykirockowej, który zgromadził 12 tys. osób na publiczności[86]. Główne ceremonie religijne odbyły się w Katedrze św. Pawła. Elżbieta II z okazji jubileuszu wybrała się w podróż po krajach Wspólnoty Narodów. Również z okazji 50-lecia został wydanypamiątkowy medal, którym byli odznaczani zasłużeni obywateleWielkiej Brytanii iKanady[87]; medal otrzymała ponad 94 tys. członkówBritish Army, 32 tys. żołnierzyRoyal Navy iRoyal Marines oraz prawie 39 tys. żołnierzyRoyal Air Force[88]. Z okazji jubileuszu do obiegu trafiły pamiątkowe monety z wizerunkiem królowej[89].
W 2012 obchodziła Diamentowy Jubileusz 60-lecia panowania[90]. W 2022 obchodziła Platynowy Jubileusz 70-lecia panowania[91].
Królowa była konstytucyjnie ważnym elementem brytyjskiego systemu władzy, ale jej rola byłade facto symboliczna, ponieważ pełniła funkcję doradczą dla parlamentu[92]. Zgodnie ze zwyczajem wygłaszałamowę tronową z okazji rozpoczęcia nowej, rocznej sesji parlamentu[93]. Miała obowiązek podpisywania wszelkich uchwał parlamentarnych[94]. Teoretycznie miała prawo weta, ale ostatnią monarchinią, która skorzystała z tego prawa, była królowaAnna Stuart w 1717[95].
Była najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych oraz miała prawo decydować o wojnie i pokoju[96]. Piastowała funkcję utrzymującej w porządku demokratyczne organy państwa[79].
Do jej prerogatyw należało oficjalne mianowanie premiera[97]. Trzy razy podczas swojego panowania mianowała premiera w czasie kryzysów konstytucyjnych; nagłe dymisje sprawiły, że w 1957 na szefa rządu wybrałaHarolda Macmillana, a w 1963 –Aleca Douglasa-Home’a, za to w 1974 poprosiła lidera opozycji, laburzystęHarolda Wilsona, o utworzenie mniejszościowego rządu. We wszystkich trzech przypadkach działała zgodnie z konstytucyjną tradycją, radząc się najstarszych ministrów i członków Tajnej Rady. Jako że konstytucyjna praktyka w Zjednoczonym Królestwie bazuje bardziej na tradycji i precedensach niż na prawie pisanym, było powszechnie przyjęte, że królowa nie mogła działać niekonstytucyjnie, gdy postępuje za radą swoich ministrów.
W 1994 powołała organizacjęWay Ahead Group, która miała się zająć unowocześnieniem monarchii, ale bez naruszania jej podstaw[112]. W 2013, wraz z wejściem w życie nowelizacji ustawy o dziedziczeniu tronu (Succession to the Crown Act), zniesiona zostałaprimogenitura męska, poślubienie katolika nie odsuwa od dziedziczenia, a zgody monarchy wymagają jedynie małżeństwa pierwszych sześciu kandydatów do tronu[113].
20 grudnia 2007 stała się najstarszym brytyjskim monarchą[116][117], a 9 września 2015 została monarchą najdłużej piastującym swoje obowiązki królewskie[118].
W badaniu opinii publicznej przeprowadzonym w 2020 większość Brytyjczyków uznała Elżbietę II za instytucję samą w sobie, a także wyraziła życzenie, aby królowa panowała aż do śmierci[119].
21 kwietnia 2016 skończyła 90 lat, ale mimo sędziwego wieku i problemów zdrowotnych do końca życia nie zdecydowała się na abdykację[120].
W sprawach dyplomatycznych była formalistką i ściśle przestrzegała królewskiego protokołu – tylko raz publicznie złamała jego zasady, skłaniając głowę przed pojazdem z trumnąDiany podczas pogrzebu księżnej Walii w 1997[121][122].
Elżbieta II (2006)
Ubierała się godnie, zmieniała stylizacje cztery razy dziennie[123]. Nieodłącznym elementem jej stylizacji były torebki marki Launer[124].
Opinia społeczeństwa o królowej ulegała fluktuacjom. Ogólnokrajowy skandal wywołał artykułJohna Grigga, lorda Altrincham w miesięczniku „National and English Revue”, w którym – mimo że deklarował się jako monarchista – zarzucił monarchini „osobowość zarozumiałej uczennicy, kapitana drużyny hokejowej, starosty szkolnego i świeżo upieczonego kandydata do konfirmacji”, a także spekulował, że „kiedy królowa utraci urok młodości, jej reputacja (…) będzie zależna od osobowości; (…) jak dotąd niewiele jest oznak, że taka osobowość mogłaby się wyłonić”[125]. Niedługo po publikacji artykułu królowa wycofała z dworskiego kalendarza przyjęcia zapoznawcze w Pałacu Buckingham, podczas których podejmowała debiutantów w ogrodach królewskich[125]. W 1992 przeżyła kilka trudnych chwil – separację Karola i Diany, rozwód księżniczki Anny i seksualne wybrykiksiężnej Yorku i pożar zamku Windsor, które sprawiły, że nazwała ten rokannus horribilis (pol. straszny rok)[126][127]. Koszt odbudowy zamku miał wynieść 90 mln euro, co zostało oprotestowane przez opinię publiczną, jako że miało to zostać sfinansowane z publicznych pieniędzy[84]. Do krytyków przyłączyły się redakcje czasopism „Daily Mail”, „Daily Mirror” i „The Times”, która napisała:Kiedy zamek jest w dobrym stanie, należy do nich, a kiedy płonie, jest nasz. Burza medialna skłoniła królową do deklaracji w 1993, że będzie płacić podatki, zdaniem niektórych wciąż jednak za małe[128]. Elżbieta II ograniczyła także liczbę beneficjentów listy cywilnej do panujących i ich małżonków[84]. W 1997, na skutek milczenia Pałacu Buckingham po śmierci księżnejDiany i chłodnej reakcji królowej na zgon byłej synowej, monarchia znów była powszechnie krytykowana, a rodzina królewska – atakowana przez prasę i obywateli[129][130]. W tym okresie królowa nawiązała współpracę z ekspertami od wizerunku publicznego, a z czasem odbudowała swój wizerunek w oczach Brytyjczyków[131]. Królowej zarzucano również emocjonalny chłód, monotonny i formalny ton wypowiedzi, niezdolność do wygłoszenia przemówienia bez kartki, rozwody trzech potomków, przewidywalność i obojętność na skandale wywoływane przez członków jej rodziny[132].
Ronald i Nancy Reaganowie z królową Elżbietą II i księciem Filipem
Za sprawą matki już jako dziecko stała się popularna w mediach – prasa stale publikowała jej zdjęcia i artykuły o niej, a fotografię trzyletniej Elżbiety opublikowano na okładce magazynu „Times”[15].
Była pierwszą osobą, która dopuściła media do życia rodziny królewskiej[133]. W 1953, wbrew radom Churchilla, zgodziła się na transmitowanie swojej koronacji na królową[134]. W 1957 po raz pierwszy wygłosiła telewizyjną przemowę świąteczną, która była transmitowana przezBBC[135]. Rzadko udzielała wywiadów[136][137]. Podczas wystąpień przed kamerą praktycznie nigdy nie patrzyła w obiektyw[138]. W 1969 upoważniła BBC do nakręcenia filmu dokumentalnego o życiu codziennym rodziny królewskiej[139]. Film w reżyserii Williama Heseltine’aThe Royal Family, który został wyemitowany 21 czerwca 1969[140][141], obejrzało w dniu premiery 38 mln telewidzów w 125 krajach świata[141]. Królowa, jako posiadaczka wyłącznych praw autorskich do filmu, po premierze zakazała jego dalszej dystrybucji[142]. W 2016 premierę miał film dokumentalnyITVOur Queen at Ninety zrealizowany z okazji 90. urodzin królowej m.in. z udziałem członków rodziny królewskiej[143].
Była bohaterką wielu piosenek, m.in.: „Her Majesty” (1969) zespołuThe Beatles, „God Save the Queen” (1977) grupySex Pistols (tekst utworu wywołał kontrowersje przez porównanie brytyjskiej monarchii i królowej do „faszystowskiego reżimu”)[144], „The Queen Is Dead” (1986) zespołuThe Smiths (grupa wydała także album o tym samym tytule), „Dreaming of the Queen” (1993) zespołuPet Shop Boys. Postać królowej pojawiła się w serii komiksów „Śledztwa Jej Królewskiej Mości” (Her Majesty Investigates) autorstwaC.C. Benisona[145].
Postać królowej Elżbiety II pojawiła się w serialach animowanych:The Simpsons (w odcinkach „The Regina Monologues” i „To Surveil with Love”),South Park (odc. „The Snuke”) oraz amerykańskim filmie animowanymMinionki (2015) i kukiełkowym serialu satyrycznymThe Spitting Image[149].
W 1992 brytyjska pisarka Sue Townsend napisała książkę pt. „The Queen and I”, powieśćscience fiction przewidującą wyborcze zwycięstwo Ludowej Partii Republikańskiej, wygnanie Windsorów z pałaców i przeniesienie rodziny do mieszkań komunalnych w Leicester[150]. Powieść zdobyła dużą popularność wśród czytelników i doczekała się inscenizacji[150].
Królowa była patronką ok. 620 organizacji charytatywnych, w tym: The Campaign to Protect Rural England (CPRE), Canadian Medical Association, The Kennel Club, NSPCC, Royal Architectural Institute of Canada, Queen Elizabeth Hospital for Children, The Royal School of Church Music, The Society for the Promotion of Christian Knowledge (SPCK), The Boys’ Brigade, Queens’ College, Cambridge university i Visitor of Christ Church, Oxford.
Jej relacje z dziećmi zwykle były chłodne, szczególnie z księciem Karolem, do którego miała lekceważący stosunek[151]. W 1994 nakazała mu wzięcie rozwodu zksiężną Dianą, chcąc uniknąć kompromitacji monarchii w prasie[152]. Wcześniej odmówiła pomocy księżnej, gdy ta poprosiła ją o interwencję w sprawie niewierności Karola[153]. Nie popierała związku Karola zCamillą Parker Bowles, ale kiedy ci w 2005 się pobrali, pogodziła się z wyborem najstarszego syna[154].
Zgodnie z ustawą o małżeństwach królewskich z 1772 i ustawą o sukcesji koronnej z 2013, pierwsze sześć osób w kolejce do brytyjskiego tronu musiało posiadać zgodę Elżbiety II na zawarcie związku małżeńskiego[155].
W marcu 1993 została pogryziona przez jednego ze swoichcorgi, gdy próbowała rozdzielić dwa walczące psy; po wypadku zostały założone jej szwy[156].
W grudniu 2003 i styczniu 2004 przeszła operację kolan w szpitalu Króla Edwarda VII w Londynie[157]. 26 października 2006 uczestniczyła w uroczystym otwarciuEmirates Stadium, nowego stadionuArsenalu, ale była zmuszona zrezygnować z dalszego udziału w uroczystości z powodu bólu pleców.
W 2022 przeszłaCOVID-19 i, na polecenie lekarzy, ograniczyła spożycie alkoholu, w tym ulubionego drinka (dżinu z dodatkiem aperitifu Dubonnet)[158].
W ostatnich latach życia chorowała naszpiczaka mnogiego, nowotwór układu krwionośnego, przez którego odczuwała ciągłe zmęczenie i znacznie straciła na wadze[159].
Procesja z trumną królowej z Pałacu Buckingham do Westminster Hall
8 września 2022 przed południem Pałac Buckingham poinformował, że lekarze są zaniepokojeni stanem zdrowia królowej Elżbiety II, która przebywała w rezydencji wBalmoral. Na powagę sytuacji wskazywało to, że najbliższa rodzina królowej porzuciła swoje czynności i udała się do miejsca jej pobytu[160]. Królowa zmarła o godz. 15:10 (czasu brytyjskiego)[161], przy łóżku czuwała jej córka,księżniczka Anna[162]. O godz. 16:30 o śmierci królowej poinformowana została premierLiz Truss, a o 18:30 informację tę podał kanałBBC[163], a także inne zagraniczne media[164][165].
Po przekazaniu informacji o śmierci królowej Elżbiety II do publicznej wiadomości rozpoczęto dwie operacje:Operację London Bridge (ogólny plan działań przewidzianych do realizacji po śmierci monarchini)[166][167][168][169] iOperację Jednorożec (plan na wypadek, gdyby królowa zmarła w Szkocji)[170][171].
Po śmierci królowej została ogłoszona żałoba narodowa mająca trwać do pierwszego dnia po pogrzebie, który został przez króla Karola III ustalony na 19 września 2022, a sam dzień pogrzebu został ustanowiony dniem wolnym od pracy[172]. Do 19 września w całej Wielkiej Brytanii można było wpisać się do ksiąg kondolencyjnych wystawionych w katedrach i budynkach użyteczności publicznej, jak również internetowo. W świątyniach w całym kraju odbywały się nabożeństwa ku pamięci zmarłej monarchini. Flagi państwowe, puszczone do połowy masztu na czas żałoby, zostały podniesione na kilkadziesiąt godzin 10 i 11 września z uwagi na proklamację objęcia urzędu przez nowego króla, która odbyła się w sobotę 10 września o godz. 10:00 (czasu lokalnego) w Londynie, a która następnie w niedzielę została odczytana we wszystkich państwach członkowskich Brytyjskiej Wspólnoty Narodów, stolicach państw członkowskich Zjednoczonego Królestwa – Edynburgu, Cardiff oraz Belfaście, jak również lokalnie, w stolicach wszystkich hrabstw[173][174].
Trumna z ciałem królowej została 11 września przewieziona do Edynburga doPałacu Holyrood, zaś następnego dnia przeniesiono ją doKatedry św. Idziego, gdzie wystawiono ją na widok publiczny, zaś mieszkańcy mieli możliwość oddania hołdu zmarłej monarchini. Wieczorem 13 września, trumna z ciałem królowej została drogą lotniczą przetransportowana ze Szkocji do Anglii, gdzie została przewieziona do Pałacu Buckingham. Stamtąd, nazajutrz, w wojskowej procesji wyruszyła do Westminster Hall, gdzie ponownie wystawiono ją na widok publiczny i gdzie pozostała do dnia pogrzebu.
19 września 2022, o godz. 10:44 (czasu lokalnego) trumna z ciałem Elżbiety II umieszczona na wozie artyleryjskim ciągniętym przez 142 marynarzy Royal Navy, została przewieziona do Opactwa Westminsterskiego, gdzie o godz. 11:00 rozpoczęło się nabożeństwo żałobne z udziałem zaproszonych głów państw. Po jego zakończeniu o godz. 11:55 cały kraj zastygł podczas dwóch minut ciszy, po których kondukt żałobny wyruszył w ostatni przemarsz ulicami Londynu. Dotarłszy z powrotem w okolice Pałacu Buckingham, trumna została przeniesiona z wozu artyleryjskiego do królewskiego karawanu, który wyruszył do Zamku w Windsorze, gdzie o godz. 16:00 rozpoczęła się druga część uroczystości żałobnych. Podczas nabożeństwa insygnia władzy królewskiej zostały złożone na ołtarzu, a przy dźwięku lamentu granego przez królewskiego dudziarza, trumna z ciałem Elżbiety II została opuszczona do krypty w podziemiach kaplicy. Po godz. 20:00, w obecności tylko rodziny królewskiej, trumna Elżbiety II została złożona do grobu, w którym spoczęła obok swoich rodziców i męża.
Ingrid Seward,Mój mąż i ja. Trudna historia małżeństwa Królowej Elżbiety i Księcia Filipa, przekład Joanna Lipińska, Wydawnictwo JK2018,ISBN 978-83-7229-755-6.
↑W wersji angielskiej:To many of us our beliefs are of fundamental importance. For me the teachings of Christ and my own personal accountability before God provide a framework in which I try to lead my life. I, like so many of you, have drawn great comfort in difficult times from Christ's words and example.
↑C. David Heymann: Liz. Biografia intymna Elizabeth Taylor. Zofia Szachnowska-Olesiejuk, Adam Olesiejuk (tłum.). Wydawnictwo Znak, 2023, s. 27.ISBN 978-83-240-9266-6.
_(cropped)_(3-to-4_aspect_ratio).jpg)
.svg)
_ribbon_(CMM).jpg)
.png)
_-_ribbon_bar.png)
_ribbon.png)
.png)
.png)
_-_ribbon_bar.gif)
_-_ribbon_bar.gif)
_-_ribbon_bar.gif)
_-_ribbon_bar.gif)
_-_ribbon_bar.svg)
.gif)
_-_ribbon_bar.gif)
_-_ribbon_bar.png)
_-_ribbon_bar.gif)
_-_ribbon_bar.png)
_-_DMN.svg)
.svg)
_-_ribbon_bar.gif)
_-_ribbon_bar.gif)
.svg)
.svg)
.jpg)
.jpg)
.svg)
