 Edmund Bukowski po zatrzymaniu przez MBP w 1948 r. | |||
 porucznik | |||
| Data i miejsce urodzenia | 11 kwietnia1918 | ||
|---|---|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |||
| Przebieg służby | |||
| Lata służby | 1939–1951 | ||
| Siły zbrojne | |||
| Główne wojny i bitwy | II wojna światowa, | ||
| Odznaczenia | |||
    | |||
| |||
Edmund Zygmunt Bukowskips. „Edmund”, „Antoni Sadowski”, „Zbyszek”, „Żukowski”, „Bogdan Marecki”, „Sadowski” (ur.11 kwietnia1918 w majątku Pustoszka w powiecieNowa Wilejka, zm.13 kwietnia1950 wWarszawie) – żołnierzSłużby Zwycięstwu Polski-Związku Walki Zbrojnej-Armii Krajowej naWileńszczyźnie, kurier i członek sztabu Ośrodka MobilizacyjnegoWileńskiego Okręgu AK w okresie powojennym.
Był synem Justyna i Petroneli z domu Pawłowicz. Po ukończeniu szkoły powszechnej w Białozoryszkach (gm. Rzesza, pow.Wilno), od 1932 r. uczył się w Gimnazjum oo.Jezuitów wWilnie, równocześnie od 1934 r. pracując jako ekspedient. Po złożeniumatury w 1937 r. rozpoczął studiaprawnicze naUniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie.
Wewrześniu 1939 r. zgłosił się do wojska, ale nie został przyjęty ze względu na brak broni. Prawdopodobnie brał udział wobronie Wilna przed Armią Czerwoną z 18 na 19 września 1939 r. Już na początku okupacji sowieckiej, jesienią 1939 r., zaangażował się w działalność konspiracyjną i został żołnierzemPolskiego Państwa Podziemnego. Najpierw działał w ramachSłużby Zwycięstwu Polski, a następnie kolejno wZwiązku Walki Zbrojnej i w – jej następczyni –Armii Krajowej.
Służył w Oddziale V Łączności Wileńskiego Okręgu AK, był m.in. tłumaczem zjęzyka litewskiego. W 1942 r. ukończył szkolenie w zakresie łączności. Kursował doWarszawy jakołącznik między Komendą Okręgu Wileńskiego a Komendą Główną AK w Warszawie, kilkukrotnie transportując sprzęt radiowy i tabele szyfrów dla konspiracji. W czasie tej działalności był dwukrotnie aresztowany, po raz pierwszy w 1942 r. przezpolicję litewską, która przekazała goGestapo, skąd rodzinie udało się go wykupić. Nie przerwał działalności i kontynuował pracę konspiracyjną, początkowo przekazany do punktu organizacyjnego doDukszt, a następnie do Wilna, gdzie do czerwca 1944 r. był łącznikiem między Komendą Okręgu AK a poszczególnymi inspektoratami. Po zajęciu Wilna przez Sowietów był 17 lipca 1944 r. aresztowany przezNKWD. W czasie pierwszej próby ucieczki został ranny. Udało mu się uciec za drugim razem. Po tym wydarzeniu podjęto decyzję o służbowym przeniesieniu do Warszawy, gdzie wziął udział wpowstaniu. Współtworzył bazę łączności w mieście. Gdy znalazł się w prawobrzeżnej Warszawie, został ponownie aresztowany przez NKWD, ale zwolniono go, gdy podał się za litewskiego partyzanta.
Po upadku powstania nie zaniechał konspiracyjnej działalności. NaPradze utworzył komórkę łączności Wileńskiego Okręgu AK i – od września 1944 do kwietnia 1945 r. – utrzymywał łączność kurierską z Komendą Okręgu w Wilnie. Od czerwca 1945 r. pełnił obowiązki szefa Oddziału V Komendy Okręgu AK OW. Później działał w ramach Ośrodka Mobilizacyjnego Wileńskiego Okręgu AK, utworzonego w 1945 r. przez podpułkownikaAntoniego Olechnowicza „Pohoreckiego”. Był jego głównym łącznikiem na terenie Polski centralnej, a także kurierem komendanta Wileńskiego Okręgu AK ze Sztabem Naczelnego Wodza. Kilkakrotnie wyjeżdżał doNiemiec,Francji iWłoch, przewożąc informacje z kraju i przywożąc fundusze oraz rozkazy dotyczące dalszej działalności niepodległościowej. Jako członek sztabu OMWO AK, zorganizował w latach 1947–1948 jego siatkę wywiadowczą, działającą – pod kryptonimem „Krzysztof” – na rzeczRządu Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie.
28 czerwca 1948 r. został aresztowany podczas ogólnopolskiej, szeroko zakrojonej akcjiMinisterstwa Bezpieczeństwa Publicznego o kryptonimie „Akcja X”, która miała na celu rozbicie siatki Wileńskiego Okręgu AK. Mimo tortur w czasie przesłuchań zachował dzielną postawę. W trakcie rozprawy sądowej powiedział: „Jeśli chodzi o pobudki mego działania, to kierowała mną przysięga złożona AK”, pisał wtedy m.in. „Pracę w AK uważałem i traktowałem jedynie jako mój obowiązek wobec Polski”. Wyrokiem R.Warszawa Sr.1613Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie pod przewodnictwem kpt.Władysława Litmanowicza z 14 listopada 1949 r. został na podst. art.7 Dekr. z 13.6.1946 skazany na karę śmierci[1]. Wyrok podtrzymał 31 marca 1950 r.Najwyższy Sąd Wojskowy, aprezydent Bierut nie skorzystał zprawa łaski.
Por. Edmund Bukowski został stracony 13 kwietnia 1950 r. wwięzieniu mokotowskim przy ul. Rakowieckiej w Warszawie. Jego zwłoki zostały przez organa bezpieczeństwa publicznego potajemnie pogrzebane na tzw.„Łączce” naCmentarzu Wojskowym na Powązkach. Jest jedną z trzech pierwszych zidentyfikowanych przezPolskiej Bazy Genetycznej Ofiar Totalitaryzmów ofiar UB (obokStanisława Łukasika iEugeniusza Smolińskiego).
_02.jpg)
Był wielokrotnie odznaczony, m.in. dwukrotnieKrzyżem Walecznych, czterokrotnieKrzyżem Armii Krajowej, czterokrotnieMedalem Wojska.
W 2017 postanowieniem prezydenta RPAndrzeja Dudy został pośmiertnie odznaczonyKrzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polskiza wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej[2].
