W sferzesacrum oznacza wersjędoktryny religijnej, uznaną za obowiązującą przez daną religię i jej hierarchię. Pojawianie się dogmatów jest przejawem dążeń unifikacyjnych w ramach danej religii i wiąże się z procesem przechodzenia od tradycji ustnej do pisemnej, wyłonieniem się teologii oraz normalizującychautorytetów religijnych[1].
Wreligioznawstwie słowa tego używa się do określenia wersjimitu, uznanej przez hierarchię danej religii za obowiązującą[2]. Samereligie jednak, poza chrześcijaństwem, nie używają tego terminu[3].
Wstarożytnej Grecji słowa dogmat używano na określenie postanowienia władz miast-państw (gr.πόλιςpólis).
W wyniku popularności określenia postanowienia władz polis, słowo weszło także dofilozofii greckiej, oznaczając tezę przyjętą w danej szkole filozoficznej, obowiązującej jej adeptów[2].
Poza kontekstem fachowym pod pojęciem dogmatu rozumie się pewnik przyjęty tylko na zasadzie autorytetu, bez poddania go badaniu krytycznemu co do prawdziwości i zgodności z doświadczeniem[2].
W ujęciusocjologicznym za dogmaty można uznaćnormy społeczne, a z perspektywyetyki –normy moralne, które w ujęciu zbiorowym oraz niekiedy indywidualnym mogą być rozpatrywane jako dogmaty społeczne, niezwiązane z religią[4].Psychologia społeczna postrzega dogmatyzację jako skutekinternalizacjinorm społecznych[5]. Wówczas dorastająca jednostka zaczyna rozumieć normy społeczne, które zasadzają się w jej świadomości dogmatycznie[6].
od 2020-02 → wyeliminować sprzeczne informacje. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się wdyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon{{Dopracować}} z tego artykułu.
W rozumieniuteologii chrześcijańskiej dogmat to naukawiary zawarta wObjawieniu, której pewna interpretacja jest ściśle określona przezKościół. Dogmaty są przedmiotem refleksjiteologii dogmatycznej. Poszczególne odłamy i Kościoły różnią się w ustalonych dogmatach, jak również w rozumieniu funkcji dogmatu w nauce wiary.
Rozumienie „dogmatu” jako wyrazuortodoksji zaczęło funkcjonować dopiero od czasu sporów wywołanych przezReformację (XVI w.). Wcześniej, w okresiepatrystycznym, pod pojęciem dogmatu rozumiano po prostu określoną doktrynę. Podobnie w średniowieczu mianem dogmatów określano także poglądy uznane zaherezję[3].
WedługKatechizmu Kościoła Katolickiegodogmat to prawda-twierdzenie zawarte wObjawieniu Bożym, przedstawione członkomKościoła przez Magisterium Kościoła w formie zobowiązującej donieodwołalnego przylgnięcia przezwiarę. W pojęcie dogmatu wchodzą też inne zdefiniowane przez Nauczanie Kościoła twierdzenia, które mają konieczny związek ze stwierdzeniami zawartymi w Objawieniu (KKK 88)[7]. O jakie twierdzenia chodzi, wyjaśniłJan Paweł II w nocie uzupełniającej doKodeksu Prawa Kanonicznego, gdy mówił o składaniuwyznania wiary przez osoby obejmujące urzędy kościelne:
Ten akapit «Wyznania wiary» jest niezwykle ważny, dotyczy bowiem prawd nierozerwalnie związanych z Bożym objawieniem. Prawdy te, które w dziejach rozwoju doktryny katolickiej są przejawem szczególnej inspiracji, jakiej Duch Boży udziela Kościołowi, aby dopomóc mu w głębszym zrozumieniu jakiejś prawdy w dziedzinie wiary lub obyczajów, są ze sobą powiązane z przyczyn historycznych lub też na mocy logicznego wynikania (Ad tuendam fidem, 3)[8].
Dogmaty wiary ogłaszane są przezsobory wraz z papieżem lub przez samego papieża. Pierwszym po-apostolskim Soborem, który sformułował dogmaty wiary byłSobór nicejski I (325 r.), swój tekstwyznania wiary ojcowie soboru opatrzyli następującą klauzulą:
Tych, którzy mówią: «był kiedyś czas kiedy go /Syna Bożego/ nie było» lub «zanim się narodził nie był» lub «stał się z niczego» lub pochodzi z innej hipostazy, lub z innej substancji /niż Ojciec/, lub, że Syn Boży jest zmienny i przeobrażalny, tych wszystkich powszechny i apostolski Kościółwyłącza (Nicejskie Credo).
Ogłaszana przezpapieża rozstrzygająca decyzja w sprawach wiary nazywa się nauczaniemex cathedra, tzn. ogłoszonetwierdzenie wiary nie podlega dyskusji. Dlatego, że stoi za nim autorytet samego Chrystusa, który przekazał Kościołowi władzę nauczania wiary i moralności (KKK 88). Autorytet następcyśw. Piotra został sprecyzowany naSoborze watykańskim I w dogmacie onieomylności papieża. W średniowieczu ludzie nastawieni krytycznie bądź sceptycznie do dogmatów byli surowo karani. W cesarstwie rządzonym przezFryderyka II po ogłoszeniu w 1220 r. dekretów przeciw heretykom, osoby nastawione krytycznie wobec dogmatów zgodnie z wprowadzonym prawem od 1224 r. mogły być karane nawet karą śmierci wykonywaną przez spalenie na stosie[9].
Daty ogłoszenia wybranych dogmatów Kościoła katolickiego
Obecnie bardziej akcentuje się posłannictwo głoszenia Ewangelii niż kwestie prawno-kanoniczne.Sobór watykański II świadomie odszedł od umieszczaniaanatematyzmów w swoim nauczaniu dogmatycznym, aby w sposób pozytywny zachęcić do refleksji i coraz pełniejszego odkrywania tajemnicy Boga w jej różnych aspektach i przejawach. Podkreślano w dogmatach mniej normę zbawczą, a bardziej wyraz wiary Kościoła i przepowiadanie jej istotnej zawartości[3].
Protestantyzm nie posiada dogmatów, ale posiada biblijne zasady wiary, będące zapisem samoświadomości wiary wspólnot kościelnych. Mogą dotyczyć tylko tych prawd, które można odnaleźć w tekstach biblijnych. Stąd krytyka ostatnich katolickichdogmatów maryjnych, np.o niepokalanym poczęciu Maryi Panny, czydogmatu o nieomylności papieża. Poszczególne odłamy wspólnot powstałych w wynikureformacji w różny sposób odnoszą się do roli dogmatów w życiu wspólnoty chrześcijańskiej. Pozaheterodoksyjnym nurtem zw.ariańskim, przyjęto bez poprawek zasadytrynitarne ichrystologiczneSoborów powszechnych. Wspólnoty ewangelickie, np.Konfesja augsburska czysandomierska nie przywiązują do nich wagi zbawczej. Wspólnoty protestanckie posiadają biblijne zasady wiary, których nigdy nie należy utożsamiać z dogmatami w rozumieniu Kościoła rzymskokatolickiego.
↑abcDogmat. W: Słownik wyrazów obcych PWN. Jan Tokarski (red. nauk.). Warszawa: 1971, s. 155.
↑abcdPor.Maciuszko 2001 ↓ Cytat:Termin występujący w teologii chrześc. oznaczający naukę zawartą w objawieniu i/lub ustalaną przez Kościoły. Pojęcie d. bywa współcześnie nieprawidłowo rozciągane na określenie elementów doktrynalnych różnych religii, chociaż jest ono charakterystyczne tylko dla chrześcijaństwa i poza nim nie bywa używane wśród wyznawców innych religii.
