| VI wiek – 679 | |||
| Ustrój polityczny | |||
|---|---|---|---|
| Data powstania | |||
| Data likwidacji | |||
| Władca | |||
| Narody igrupy etniczne | |||
| Język urzędowy | |||
| Religia dominująca | |||
 | |||
Położenie na mapie świata  | |||
| 54,0°N 0,5°W/54,000000 -0,500000 | |||
| |||
Deira (staroang. Derenrice,Dere) – jedno z mniejszych królestw anglosaskich, założonych w VI wieku przez germańskie plemięAnglów na podbitych terenach Brytanii. W późniejszym okresie Deira połączyła się z sąsiednim królestwem –Bernicją, tworzącNortumbrię, jedno z państw tzw.heptarchii anglosaskiej[1].
Prawdopodobna nazwa państwa oznaczała Królestwo Dębów / dębowe Królestwo, odbrytańskiego słowaderu (dąb)[1]. Przyjmuje się też wariant, że pochodzi od przepływającej przez ten teren rzekiDerwent i znajdującego się nad nią miasta rzymskiego Derventio[1](terazMalton wNorth Yorkshire).Przez analogię słowo Derenrice (Derenrige, Deren rike) porównać można z germańską nazwą miejscową:Ôstarrîhhi.
Terytorium Deiry rozciągało się odestuariumHumber do rzekiTees oraz od wybrzeżaMorza Północnego do zachodnich krańców Doliny York (Vale of York)[2]. Tereny te leżą na obszarze dzisiejszego hrabstwaEast Riding of Yorkshire.
Pierwsza pisemna wzmianka o królestwie Deiry zachowała się wHistorii Brittonum i dotyczy Saemila, przodka Elli, który "był pierwszym, który oderwał Deirę od Bernicji", co zdaniem historyków oznaczać może, że wyrwał Deirę spod władzyBrytów[3]. Jest to właściwie jedyna wzmianka o dynastii Deiry przed VII wiekiem.
Pierwszym znanym z imienia władcą Deiry byłElla, o którymBeda Czcigodny pisze wChronica Majora, że rządził w momencie przybycia misjiśw. Augustyna, tzn. w 597 roku[4]. Jego następcą zostałEtelryk. W 604 roku na Deirę najechałEtelfryd z Bernicji, zabił Etelryka, skazał na wygnianie syna Elli,Edwina, i poślubił jego siostrę,Achę[4]. Edwin udał się doRaedwalda, królaWschodnich Anglów, który przekonał go do przyjęcia chrześcijaństwa i pomógł w powrocie na tron Deiry, pokonując Etelfryda wbitwie nad rzeką Idle[4]. Edwin został również władcą Bernicji. Jego panowanie było pełne sukcesów. Zakończyło się wbitwie pod Hatfield Chase, gdzie Edwin został pokonany przez wojskaMercji iGwyneddu[5].
Wraz ze śmiercią Edwina zakończyła się również unia Bernicji z Deirą. Na tronie Deiry zasiadł kuzyn Edwina,Osric[5]. Po jego śmierci w bitwie zCadwallonem z Gwyneddu trony Bernicji i Deiry znów znalazły się w rękach jednego władcy - syna Etelfryda,Oswalda[5]. Oswald zginął w walce zPendą z Mercji, a jego brat i następca,Oswiu miał problem z utrzymaniem władzy nad Deirą, która ostatecznie wróciła w ręce potomka Elli,Oswine[5]. Oswiu cały czas próbował odzyskać władzę w Deirze i, kiedy nie udało mu się to w legalny sposób, zlecił zabójstwo Oswine[6]. Mimo tego nie udało mu się przejąć rządów; nie pomógł nawet ślub zEanfled, córką Edwina[6]. Władcą Deiry został (jako władca zależny) jego bratanek,Etelwald. Pobitwie nad rzeką Winwaed, w której Etelwold stanął po stronie Pendy. Na krótko Oswiu został znów władcą Deiry. Nie był jednak tam popularny i zdecydował się ustanowić królestwo zależne od siebie pod wodzą swego synaAldfritha[6]. Aldfrith miał jednak skłonności separatystyczne, co widać było zwłaszcza w kwestii religijnej (Alfrit zdecydował o odejściu odliturgii iroszkockiej na rzeczłacińskiej wcześniej, niż uczynił to jego ojciec nasynodzie wWhitby[6]). Oswiu odsunął Aldfritha od władzy.
Po śmierci Oswiu władzę nad Nortumbrią przejął jego synEgfryt. Zdecydował się on na ponowne oddzielenie Deiry jako królestwa zależnego, i osadził na jej tronie swego młodszego brata,Elfwine, chcąc go prawdopodobnie przygotować na swego następcę (Egfryt był bezdzietny)[7]. Kiedy Elfwine zginął wbitwie z Mercjanami nad rzeką Trent, ponownie oba królestwa zostały zjednoczone pod rządami Egfryda[7].
Rok 679 uważany jest za prawdziwy początek zjednoczonej Nortumbrii, gdyż nigdy już Bernicja i Deira nie miały osobnych władców[7][8].
