Czudź,Czudowie (ros. чудь) – określenieplemion ugrofińskich stosowane przezplemiona wschodniosłowiańskie.
Nestor wPowieści lat minionych na początku przytacza legendę o podziale świata przez synówNoego.Jafetowi przypadły w udziale państwa północne i zachodnie:
- „W Jafetowym zaś dziale siedzą: Ruś, Czudź i wszelkie ludy: Mera, Muroma, Weś, Mordwa, Czudź Zawołocka, Permianie, Peczera, Jamianie, Jurga, Litwa, Zemigoła, Korś, Letygoła, Liwowie. Lachowie zaś i Prusowie, i Czudowie przytykają ku Morzu Wareskiemu”[1].
Pod rokiem 859 Nestor informuje, żeWaregowie zza morza ściągali daninę między innymi z Czudów. Wysokość jej wynosiła srebrną monetę i wiewiórkęod dymu[2]. Następna wzmianka pojawia się pod rokiem 980, kiedyWłodzimierz Wielki zamierza najechaćPołock. Część jego wojska stanowili Czudowie[3]. Pod rokiem 1030 występuje wzmianka o zwycięstwieJarosława Mądrego nad Czudami. Na ich terytorium książę założył gródJurjew[4].
Pod koniec XIX wieku historykSiergiej Sołowjow wysnuł hipotezę, że Czudź, wspomniana w opowiadaniu o powołaniuRuryka wPowieści lat minionych toWotowie, których potomkowie zamieszkali nadNarwą[5]. Do 1917 roku wImperium Rosyjskim istniała oficjalna nazwa Czudź na określenieWepsów[6].
Udmurci mają nazwy rodowe Czudja, Szudja, Czudna (Чудъя, Шудья, Чудна).Komiacy określali nazwą Czudź swoich nieochrzczonych przodków[7]. NadKamą zachowały się legendy o starożytnym narodzie Czudzi[8]. W języku rosyjskim utrwaliło się kilka zwrotów ze słowem Czudź: Czudź Białooka, Czudź Zawołocka – zwrot używany obecnie na określenie przodków Komiaków, Czudź Pskowska – ludnośćSetu zamieszkała w rejoniePeczorówobwodu pskowskiego. W roku 2002 Czudź jako samodzielna narodowość została wpisana doRejestru narodowości i językówFederacji Rosyjskiej pod numerem 351. Obecnie z Czudzią identyfikują się małe grupy narodowości ugrofińskiej, zamieszkującerejon pinieski wobwodzie archangielskim. Obszar ten jestendonimem z początku XX wieku[9].
- ↑Powieść minionych lat. Najstarsza kronika kijowska, tł. F. Sielicki, (Rozdz. 1:O narodach świata).
- ↑Powieść minionych lat. Najstarsza kronika kijowska, tł. F. Sielicki, (Rozdz. 8:Przywołanie Ruryka).
- ↑Powieść minionych lat. Najstarsza kronika kijowska, tł. F. Sielicki, (Rozdz. 27:Walka między synami Światosława Włodzimierzem i Jaropełkiem).
- ↑Powieść minionych lat. Najstarsza kronika kijowska, tł. F. Sielicki, (Rozdz. 52:Walki z Polską i Pieczyngami).
- ↑Труды IV Археологического съезда в Казани, T. 1.
- ↑В.В. Пименов,Вепсы. Очерк этнической истории и генезиса культуры.
- ↑В.В. Напольских,Географическая привязка и этноязыковая идентификация летописной Югры, Удмуртский научно-культурный информационный портал.
- ↑Т.А. Сироткина,Речевые маркеры этнического компонента народной культуры (на материале этнонимии Пермского края), Музей-заповедник „Кижи”.
- ↑Государственный комитет Российской Федерации по статистике. Алфавитные перечни национальностей и языков для кодирования ответов на вопросы 7 и 9 форм К и Д и вопроса 6 формы В переписных листов Всероссийской переписи населения 2002 года, Демоскоп Weekly.
- Powieść minionych lat. Najstarsza kronika kijowska, tł. F. Sielicki, Wrocław-Warszawa 2005.ISBN 83-04-04750-0,ISBN 83-7316-258-5.
- Государственный комитет Российской Федерации по статистике. Алфавитные перечни национальностей и языков для кодирования ответов на вопросы 7 и 9 форм К и Д и вопроса 6 формы В переписных листов Всероссийской переписи населения 2002 года, Демоскоп Weekly.
- Напольских В.В.,Географическая привязка и этноязыковая идентификация летописной Югры, Удмуртский научно-культурный информационный портал.
- Пименов В.В.,Вепсы. Очерк этнической истории и генезиса культуры.
- Сироткина Т.А.,Речевые маркеры этнического компонента народной культуры (на материале этнонимии Пермского края), Музей-заповедник „Кижи”.
- Труды IV Археологического съезда в Казани, T. 1, Казань 1884.
