Zobacz też:inne znaczenia.| miasto wgminie miejsko-wiejskiej | |||
 | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo | |||
| Powiat | |||
| Gmina | |||
| Prawa miejskie | 1299 | ||
| Burmistrz | Piotr Głowniak | ||
| Powierzchnia | 1,67 km² | ||
| Wysokość | 7 m n.p.m. | ||
| Populacja (30.06.2023) • liczba ludności • gęstość |
| ||
| Strefa numeracyjna | (+48) 91 | ||
| Kod pocztowy | 74-520 | ||
| Tablice rejestracyjne | ZGR | ||
Położenie na mapie gminy Cedynia  | |||
Położenie na mapie Polski  | |||
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego  | |||
Położenie na mapie powiatu gryfińskiego  | |||
 52°52′45″N 14°12′08″E/52,879167 14,202222 | |||
| TERC (TERYT) | 3206024 | ||
| SIMC | 0978734 | ||
Urząd miejski pl. Wolności 174-520 Cedynia | |||
| |||
| |||
| Strona internetowa | |||
Cedynia (niem. Zehden,łac. Cedene) –miasto w północno-zachodniejPolsce, wwojewództwie zachodniopomorskim, wpowiecie gryfińskim, siedzibagminy miejsko-wiejskiej Cedynia. Najdalej na zachód położone miasto Polski, w zachodniej części pasaPojezierza Zachodniopomorskiego.
Według danych z 31 grudnia 2021 roku Cedynia liczyła 1470 mieszkańców[2].
Cedynia jest najdalej na zachód położonym miastem Polski. Znajduje się w zachodniej częściwoj. zachodniopomorskiego, w południowo-zachodniej częścipowiatu gryfińskiego. Leży na zachodnim krańcuPojezierza Myśliborskiego, na kilku wzniesieniachWzgórz Krzymowskich (dochodzących do 60 m n.p.m.). Na zachód od miasta rozciąga się szerokopolder, który powstał w wyniku regulacji Odry w XIX wieku. Obszar ten, zwany Żuławami Cedyńskimi, znajduje się nawet w nieznacznejdepresji – 0,3 m p.p.m.
Pod względem historycznym Cedynia leży naPomorzu Zachodnim[3].
Według danych z 1 stycznia 2009 roku powierzchnia miasta wynosi 1,67 km²[4].
Już wVII–VI wieku p.n.e. powstało na terenie dzisiejszej Cedyni, obronne osiedlekultury łużyckiej. WIX–XII wieku, w miejscu osiedla powstałgród miejscowych Słowian strzegący przeprawy przezOdrę na drodze łączącejPołabie zPomorzem[5].
.JPG)
Ok. 960 gród został opanowany przez księciapolskiegoMieszka I i rozbudowany jako twierdza graniczna, z tym grodem identyfikowana jest lokalizacja bitwy stoczonej w972 roku. Pod grodem Mieszko I i jego bratCzcibor stoczył zwycięskąbitwę o ujście Odry zmargrabiąHodonem[6]. WXII–XIII wieku Cedynia była siedzibąkasztelanii. W1252 roku gród zajęliBrandenburczycy, którzy sprowadzili tu misjonarzy. W okolicy wybudowano liczne klasztory, w tym w 1266 roku klasztorcystersów w Cedyni. Został on uposażony w liczne dobra ziemskie, przez co zyskał duży wpływ na sytuację gospodarczą i ekonomiczną okolicy.
W 1295 Cedynia została wspomniana wbulli papieżaBonifacego VIII[7].
Miejscowość otrzymała w 1299 rokuprawa miejskie, a w 1346 roku w Cedyni powstała instytucja sądu. Pomiędzy 1373 a 1402 we władaniuKorony Czeskiej. Sfinalizowane zostały rozmowy w sprawie zakupu miasta i regionu przezPolskę, jednakże w 1402 królZygmunt Luksemburczyk sprzedałNową Marchię z miastemZakonowi krzyżackiemu. Od 1452 roku burmistrza zaczęła wybierać rada miejska złożona ze starszyzny. Po wybuchuwojny trzynastoletniej w 1454 Krzyżacy sprzedali miasto Brandenburgii, w której władzę wówczas sprawowałFryderyk II, w celu pozyskania środków na prowadzenie wojny. Pod wpływem rozwoju ruchów reformatorskich w 1555 roku nastąpiła sekularyzacja zakonu, a ostatnia mniszka opuściła mury klasztoru w 1611 roku. Zabudowę przejęło miasto. Podczaswojny trzydziestoletniej Cedynia była zajęta przez Szwedów, a w 1631 roku król szwedzkiGustaw II Adolf wybrał sobie to miasto na swoją siedzibę. W 1637 roku pod miastem rozegrała się bitwa, w wyniku której poważnie ucierpiała zabudowa miasta, a zabudowania klasztorne popadły w ruinę.W 1641 roku elektorFryderyk Wilhelm I nakazał przebudować ruiny klasztoru na barokowy pałacyk myśliwski. Koniec XVII wieku był dla miasta tragiczny, ponieważ w 1699 roku zabudowę zniszczył wielki pożar, a kilka lat wcześniej Cedynię nawiedziła epidemia dżumy[8].
W 1701 roku Cedynia została częściąPrus i znalazła się w prowincji, której stolicą byłFrankfurt nad Odrą. W Cedyni ustanowiono sąd okręgowy. W 1850 roku na miejscu części dawnego klasztoru wybudowano siedzibę poczty królewskiej. Wiek XIX przyniósł miastu rozwój przemysłu, wybudowano dużą cegielnię i browar. Po serii powodzi w latach 1820–1860 sztucznie zmieniono bieg Odry, koryto rzeki przesunięto ok. 2-3 km na zachód, powstały wówczasŻuławy Cedyńskie, upadło rybołówstwo i szkutnictwo[5]. W 1885 roku Cedynia osiągnęła największą liczbę mieszkańców w swojej historii, miasto zamieszkiwało 1892 mieszkańców. Liczba ta spadła w 1910 roku do 1533 osób, aby w 1939 roku wzrosnąć do 1738. Na niski poziom rozwoju miasta miał wpływ fakt, że w pobliżu nie przebiegała żadna linia kolejowa. Dopiero w 1930 roku do Cedyni przedłużono tory wąskotorowej linii zBad Freienwalde (Oder), trasę w 1944 roku pokonywało 7 składów[9]. W marcu 1940 miasto nawiedziła duża powódź, która poważnie uszkodziła infrastrukturę miejską i linię kolejową. W styczniu 1945 roku rozpoczęły się walki, w wyniku których uszkodzono wszystkie pobliskie mosty drogowe naOdrze, a most kolejowy został całkowicie zniszczony. W dniu 3 lutego 1945 roku do miasta wkroczyły wojska Armii Czerwonej.
Po zakończeniuII wojny światowej miasto znalazło się w granicach administracyjnych Polski. Zabudowa była zniszczona w 45%, a miasto po wysiedleniu dotychczasowych mieszkańców było opuszczone. Wycofujący się Niemcy zniszczyli urządzenia melioracyjne doprowadzając do zalania Żuław Cedyńskich, ich osuszanie trwało trzy lata[8]. Dopiero w ramach akcji przesiedleńczej do Cedyni trafili osadnicy z rejonów centralnych kraju oraz z dawnych kresów wschodnich. Przez krótki czas używano nazwyCedno[10][11][12] (użytą m.in. w pracy Włodzimierza DzwonkowskiegoPrahistorja ziem polskich z 1918 roku[13]). W obiegu były także nazwyCedzyna orazSzczerbiec[14]. Obecną nazwę wprowadzono w1946 roku[15]. W latach następnych nastąpiła odbudowa zabudowań i infrastruktury miejskiej. W związku ze zmianą granic nie została odbudowana linia kolejowa, tak że dziś nie pozostał po niej żaden ślad. W 1957 roku liczba mieszkańców wynosiła 1040 osób.
.jpg)
W 1972 roku w rocznicę millenium bitwy wybudowano nawzgórzu Czcibora pod Cedynią Pomnik Polskiego Zwycięstwa nad Odrą, zaś w samej Cedyni kilka kolejnych monumentów, między innymi trzy mozaiki. Dwie z nich przedstawiają w mocno stereotypowy sposób scenę bitwy, w której Niemcy ukazani są w ciemnych-czarnych odzieniach[16].
Od 1945 roku Cedynia jest najbardziej wysuniętym na zachód miastem Polski, przejmując ten tytuł odMiędzychodu (1920–1939),Czeladzi (1793–1795) iBledzewa (1458–1793).
W latach 1954–1972 miasto nie należało, ale było siedzibą władz gromadyCedynia (gromada). W latach 1946–1998 miasto administracyjnie należało dowojewództwa szczecińskiego.
Struktura demograficzna mieszkańców Cedyni według danych z 31 grudnia 2008[17]:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| Populacja | 1640 | 100 | 816 | 49,76 | 824 | 50,24 |
| Wiek przedprodukcyjny (0–17 lat) | 358 | 21,83 | 158 | 9,63 | 200 | 12,2 |
| Wiek produkcyjny (18–65 lat) | 1098 | 66,95 | 523 | 31,89 | 575 | 35,06 |
| Wiek poprodukcyjny (powyżej 65 lat) | 184 | 11,22 | 135 | 8,23 | 49 | 2,99 |
| Rok | Liczba ludności[17] |
|---|---|
| 1995 | 1696 |
| 1996 | 1705 |
| 1997 | 1691 |
| 1998 | 1686 |
| 1999 | 1672 |
| 2000 | 1722 |
| 2001 | 1733 |
| 2002 | 1713 |
| 2003 | 1698 |
| 2004 | 1687 |
| 2005 | 1686 |
Według danych z 2015 r. miasto miało 1630 mieszkańców[18].
Zabytki chronione prawnie w Cedyni:
W mieście działa występujący obecnie w klasie okręgowej klub piłkarski UKS Czcibor Cedynia. Został on założony 26 maja 1946 roku i jest jednym z pierwszych klubów powstałych na terenie województwa zachodniopomorskiego. Posiada sekcje seniorów, juniorów, trampkarzy oraz drużynę kobiecą. Najsłynniejszym wychowankiem Czcibora jest były reprezentant Polski oraz zawodnik m.in.Lecha PoznańCzesław Jakołcewicz.
W 2007 roku zarejestrowane zostało Cedyńskie Bractwo Historyczne Comitatus, którego celem jest propagowanie wiedzy historycznej poprzez organizowanie pokazów historycznych, prelekcji, dyskusji czy też warsztatów dawnego rzemiosła. Dzięki współpracy z archeologami, historykami, muzealnikami oraz grupami odtwórstwa historycznego rozpowszechniają wiedzę historyczną w sposób niezwykle atrakcyjny. Bractwo stara się również o odtworzenie X-wiecznego grodziska.
Komunikacją autobusową zajmuje się PKS w Gryficach, obsługuje kursy do:Bielinka,Golic,Orzechowa,Osinowa Dolnego,Piasku,Starej Rudnicy iStarego Kostrzynka. Oprócz tego istnieją kursy doChojny iDębna obsługiwane przez PKS w Myśliborzu.
Obecnie w Cedyni nie ma żadnej działającej stacji kolejowej. Od 30 października 1930 r. do 1945 r. istniałastacja nalinii kolejowej Bad Freienwalde Klbf. – Cedynia.
Miasto jest siedzibągminy miejsko-wiejskiej. Mieszkańcy Cedyni wybierają do swojejrady miejskiej 6radnych (6 z 15)[21]. Pozostałych 9 radnych wybierają mieszkańcy terenów wiejskichgminy Cedynia. Organem wykonawczym jestburmistrz. Siedzibą władz jest budynek przy placu Wolności.
Gmina Cedynia utworzyła w obrębie całego miastajednostkę pomocniczą – „Osiedle Cedynia”. Organem uchwałodawczym osiedla jest ogólne zebranie mieszkańców Cedyni, które wybiera 3-osobowy zarząd osiedla, na czele z przewodniczącym[22].
Mieszkańcy Cedyni wybierają parlamentarzystów zokręgów wyborczych z siedzibą komisji wyborczej w Szczecinie, a posłów doParlamentu Europejskiego zokręgu wyborczego nr 13.
Z tym tematem związana jest kategoria:Ludzie związani z Cedynią.
| Miasto | |
|---|---|
| Wsie | |
| Kolonia | |
| Osady | |
| Osady leśne | |
| Część miasta |
|
| Przysiółek wsi |
| Przynależność wojewódzka | |
|---|---|
| Miasta |
|
| Gminy wiejskie (1945–54 i 1973–75) |
|
| Gromady (1954–72) |
|
![[1]](/mt/?noimg=&dark=on&url=https%3a%2f%2fweb.archive.org%2fweb%2f20131023055353%2fhttp%3a%2f%2fwww.kolej.one.pl%2fmapy%2f1%2f1099510834.jpg){kind=link}