Brahman (sanskryt ब्रह्मन्) – whinduizmie toabsolut, najwyższy, osobowy, posiadający cechę wieczności (sat).Upaniszady wyjaśniają szerzej pojęcie Brahmana. WBhagawadgicie wspomniany jako najwyższa postać, zniszczalna. Wwedancie określenie wskazujące na Absolutną Rzeczywistość[1].
Sanskryckie słowobrahman wywodzi się odrdzeniabṛh posiadającego znaczeniazyskiwanie mocy-sił,tężenie[2]. Zsanskrytu oznacza też wzrastanie, przeobrażanie się, nabieranie siły, rozwój i rozszerzenie[potrzebny przypis].
Wyróżnia się dwa aspekty Brahmana:nirgunabrahman isagunabrahman.
To bezpostaciowa, pozbawiona atrybutów najwyższa substancja przenikająca wszechświat i podtrzymująca go. Absolutna wewnętrzna treśćwszechświata[3].
Sagunabrahman to manifestacja nirgunabrahmana pod dowolną formą. Uważany jest wtedy za symbol nirgunabrahmana i służy kultowi religijnemu. Hinduiści dedykują swebhakti sagunabrahmanowi – najczęściejWisznu,Śiwie lubDewi.
Wwedach obrazem mitycznym brahmana jestskambha – centralnaoś świata[4].
Wisznuici uważają go za bezosobowy, przenikający całe materialne stworzenieblask, zwanybrahmadźjoti, który emanujeBhagawan, absolutna całość, ostateczne źródło wszystkiego. Z Niego wszystko emanuje i jest utrzymywane. I w końcu wszystko wchodzi w Niego[5].
Brahman,paramatma ibhagawan są jakościowo jednym i tym samym[6].
Trzy koncepcje Brahmana:prakryti jest Brahmanem jako pole działania, Brahmanem jest teżdźiwa (dusza indywidualna), która próbuje kontrolować naturę materialną, i Brahmanem jest również kontroler ich obu, który jest rzeczywistym kontrolerem. Wyróżnia się pięć stopni realizacji Brahmana, które nazywa siębrahma puccham. Trzy pierwsze spośród nich –annamaya,pranamaya igjanamaja – związane są z polem działania żywej istoty. Transcendentalnym do wszystkich tych pól działania jestWisznu, który nazywany jestanandamaja.
Śankara uważał, że Brahman to niewidzialna, wieczna i niezmienna rzeczywistość. Według niego doświadczamy jej poprzez czas, wielość oraz zmianę. Wiedzy o nim nie możemy zyskać z doświadczenia. Prawdziwą wiedzę o nim możemy zyskać poprzez zrozumienie, że jesteśmy jego częściami, natomiastnie osobnymi jednostkami.
Śankara sądził, że posiadamy w pewnym stopniu jego bezpośrednią intuicję, która jest Brahmanem.
- ↑Słownik/Brahman. W: Swami Muktananda: Dokąd idziesz? Przewodnik podróży duchowej wraz ze słownikiem ważnych pojęć, terminów, osób.. Wprowadzenie Swami Durgananda, Przekład KT. Wyd. 1. Wrocław: Rękodzielnia Arhat, 2002, s. 138.ISBN 83-85358-55-0.
- ↑Acta Universitatis Wratislaviensis 1465 Classica Wratislaviensia XVI, Wrocław 1993, „Śakti” w „Jogasutrach” i „Jogabhaszji” do nich 8.
- ↑Próby określenia Absolutu. W: Andrzej Szyszko-Bohusz: Hinduizm, buddyzm, islam. Wyd. 1. Wrocław: Ossolineum, 1990, s. 37.ISBN 83-04-03162-0.
- ↑Symbolizm i gnoza w Upaniszadach. W: Andrzej Szyszko-Bohusz: Hinduizm, buddyzm, islam. Wyd. 1. Wrocław: Ossolineum, 1990, s. 42.ISBN 83-04-03162-0.
- ↑Bhagawatapurana. Canto 1, 1.01. Stworzenie.Bhaktiwedanta Swami Prabhupada. The Bkaktivedanta Book Trust.
- ↑Bhagawatapurana. Canto 1, 2.11. Stworzenie.Bhaktiwedanta Swami Prabhupada. The Bkaktivedanta Book Trust.
- Filozofowie. 100 największych myślicieli w dziejach świata, Peter J. King, wydanie polskie: Elipsa, 2006.
