Poza sekcją piłkarską klub Borussia Dortmund posiada drużynępiłki ręcznej oraztenisa stołowego. W listopadzie 1999 drużyny piłkarskie Borussii zostały wydzielone do spółki Borussia Dortmund GmbH & Co. KGaA, która od 2000 jest notowana na frankfurckiej giełdzie papierów wartościowych, a posiadaczami akcji jest około 27 000 osób[3].
Klub założono 19 grudnia 1909 przez grupę młodych graczy piłkarskich ze społeczności chrześcijańskiej „Dreifaltigkeit” (niem. Trójca Święta), utworzonej dla asymilacji imigrantów zPolski[4], po kłótni z prowadzącymi klub księżmi spotkała się wdortmundzkiej piwiarniZum Wildschütz i powołała nowy twór sportowy – klubBallspiel – Verein Borussia 1909 Dortmund. NazwaBorussia włacinie oznaczaPrusy, a swoje miano zawdzięczała pobliskiemubrowarowi. Początkowo klub grał w niebiesko-białych strojach z czerwoną szarfą, czerwonymi skarpetkami i czarnymi spodenkami. W niedzielę 19 czerwca 1910 odbyło się posiedzenie zarządu związku, w hoteluLünenschloß. Podczas spotkania doszło do połączenia trzech zespołówBallspiel – Verein Borussia 1909 Dortmund,Britannia Dortmund iRhenania Dortmund i utworzenia jednego tworu, którego pełna nazwa brzmiałaBallspiel Verein Borussia Dortmund.
W ciągu kolejnej dekady klub odnosił sukcesy jedynie w lokalnej lidze. W 1929 był bliski bankructwa po tym, jak próbowano podpisać kilka profesjonalnych kontraktów i znacznie przekroczono budżet.
Lata 30. rozpoczęły się od przejęcia władzy wNiemczech przeznazistów. Wszystkie kluby sportowe miały obowiązek podporządkowania się władzy, więc gdy ówczesny prezydent klubuAugust Busse odmówił dołączenia do partii, został odsunięty od klubu. Po roku banicji powrócił i zakorzeniał wśród piłkarzy, działaczy i kibiców Borussii antynazistowskie myślenie. Pod koniec wojny rozprowadzał wraz z innymi działaczami broszury antyhitlerowskie. Tymczasem klub awansował do wyższej ligi, jednak z powodu rozpoczęciaII wojny światowej został zlikwidowany przez nazistów. Po zakończeniu wojny wDortmundzie stworzył się zespół o nazwieSG Borussia 1898 Dortmund, a w kilka dni później nastąpiło przemianowanie na obecną nazwę klubu:Ballspielverein Borussia von 1909 e.V. Dortmund. W 1949 Borussia gra pierwszy mecz w lidze narodowej, przegrywając 2:3 z VfR Mannheim. W 1956 piłkarze wygrali po raz pierwszy ligę, rok później powtórzyli swój wyczyn. W 1963 wygrali trzeci raz ligę, rok później założona została Bundesliga. W międzyczasie wygrali po raz pierwszyPuchar Niemiec. Dominacja w tej części Europy przełomu lat 50. i 60. została potwierdzona w 1966, gdy Borussia wygrałaPuchar Zdobywców Pucharów.
W 1962 założono w pełni profesjonalną ligę niemiecką –Bundesligę. Borussia była wśród klubów-założycieli, jednak nie odniosła sukcesu w pierwszych rozgrywkach. Pierwszą bramkę na boiskach Bundesligi zdobył gracz Borussii, legendarnyFriedhelmTimo Konietzka. Lata 70. przyniosły nowe problemy finansowe i pierwszy spadek z ligi (1972). W 1974 otwartoWestfalenstadion, na którym rozgrywano meczeMŚ 1974. Dwa lata później Borussia powróciła do Bundesligi. Lata 80. to okres ogromnego zadłużenia klubu i obrony przed spadkiem. W 1986 Borussia była najbliżej drugiej relegacji, jednak we wspaniały sposób wygrała 8:0 zSC Fortuna Kolonia i utrzymała się w lidze. W 1989 Borussia po raz drugi wygrała Puchar Niemiec, po tym sukcesie nadszedł czas na spłacenie długów, co pozwoliło BVB zakupić nowych graczy i trenera. Został nimOttmar Hitzfeld. W 1995 i 1996 Borussia drużyna zwyciężyła w Bundeslidze, a jej piłkarz (Matthias Sammer) został wybranynajlepszym graczem Europy. W 1997 klub odniósł swój największy jak dotychczas sukces, wygrywając wLidze Mistrzów, a następnie zdobywającPuchar Interkontynentalny.
Piłkarze Borussii z paterą mistrzowskąBundesligi za zdobycie tytułu w 2011
Po ogromnych sukcesach lat 90. Borussia zaczęła grać słabiej. Klub nie potrafił nawet zbliżyć się do osiągnięć z lat 90. Zarząd postanowił wydawać większe pieniądze na nowych, ale kosztownych zawodników. W 2002 Borussia zdobyła mistrzostwo Niemiec. W tym samym roku BVB doszła do finału pucharu UEFA, gdzie przegrała z klubem prowadzonym przezBerta van Marwijka (późniejszego trenera BVB)Feyenoordem Rotterdam. Zła polityka finansowa klubu doprowadziła jednak po raz kolejny do ogromnego długu, co zakończyło się sprzedażą stadionu, wyprzedażą czołowych zawodników i w końcu wejściem na giełdę. Tym samym BVB stała się pierwszym niemieckim klubem debiutującym na giełdzie. W 2005 Borussia o mało nie zbankrutowała, jednak szybkie zmiany w zarządzie (wymianaGerda Niebauma naReinharda Rauballa na stanowisku prezydenta klubu) doprowadziły w ciągu dwóch lat do spłacenia 80% długu. Pod koniec 2006 roku Borussia wykupiła stadion i rozpoczęła przebudowę drużyny, co poskutkowało niską pozycją po zakończeniu sezonu. W 2008 roku nowym trenerem klubu zostałJürgen Klopp.Po 9-letniej przerwie, w sezonie 2010/2011 klub zdobył mistrzostwo Niemiec, w kolejnym sezonie obroniła tytuł mistrzowski, w dużej mierze dzięki Polakom występującym w klubie, w szczególnościRobertowi Lewandowskiemu, który w sezonie2011/2012 zdobył 22 gole, zajmując trzecie miejsce w klasyfikacji strzelców Bundesligi i będąc zarazem najlepszym strzelcem Borussii Dortmund w tym sezonie Bundesligi. 12 maja 2012 BVB zdobyła Puchar Niemiec pokonując w spotkaniuBayern Monachium 5:2, z czego 3 bramki zdobyłRobert Lewandowski, który razem z Piszczkiem oraz Błaszczykowskim wraz z kolegami stali się zdobywcami 2 tytułów w jednym roku. WLidze Mistrzów zespół dotarł do finału, gdzie uległ 1:2Bayernowi Monachium. Jedynego gola dla BVB zdobyłİlkay Gündoğan. Również w Bundeslidze lepsi okazali sięBawarczycy, którzy zajęli pierwsze miejsce. W lipcu 2013 roku klub dokonał bardzo drogich transferów. Pozyskani zostali:Pierre-Emerick Aubameyang,Sokratis Papastatopulos orazHenrich Mychitarian za łączną sumę 50 mln euro. DoBayernu Monachium został sprzedanyMario Götze, zaśFelipe Santana przeniósł się doSchalke 04 Gelsenkirchen. 27 lipca 2013 roku Borussia sięgnęła po Superpuchar Niemiec ogrywając Bayern Monachium 4:2. Pierwszy mecz Borussii w sezonie 2013/14 odbył się 10 sierpnia przeciwkoFC Augsburgowi. Podopieczni treneraJürgena Kloppa zwyciężyli wysoko 4:0. Na początku sezonu 2014/2015 doszło do przełomowych zmian kadrowych w BVB. Skład opuścił za darmo Robert Lewandowski, który przeszedł do Bayernu Monachium z końcem kontraktu. W jego miejsce sprowadzonoAdriana Ramosa iCiro Immobile. Dodatkowo do klubu dołączył utalentowany KoreańczykDong-Won Ji. W ostatnim dniu okna transferowego do drużyny powrócił również za kwotę 8 mln euroShinji Kagawa. Sezon 2014/2015 podopieczni treneraKloppa rozpoczęli efektownym zwycięstwem u siebie 2:0 nadBayernem Monachium broniąc tym samymSuperpuchar Niemiec. Sezon ligowy rozpoczęli porażką u siebie 0:2 zBayerem 04 Leverkusen. W tymże meczu padł rekord Bundesligi na najszybciej strzeloną bramkę. Gol padł w 8. sekundzie (niektóre źródła podają, że w 9. bądź 7.) a strzelcem byłKarim Bellarabi. Sezon 2014/15 Borussia skończyła w Bundeslidze na miejscu 7 oraz udało się jej dostać do finału Pucharu Niemiec, przegrywając na Stadionie Olimpijskim z VfL Wolfsburg 1: 3
Kiedy założono Borussię piłkarze musieli rozgrywać gdzieś swoje mecze. Do tej pory zbierali się oni na Borsigplatz, niedaleko centrum miasta jednak jako, że plac był położony tuż obok kościoła, a jego kapelanowi Hubertowi Dewaldowi nie odpowiadał ten sport, piłkarze przenieśli się na miejsce nazwane późniejWeiße Wiese (pol.Biała łąka). Dziś w tym miejscu znajduje się basen, a dookoła roztacza się park Hoescha (Hoeschpark). 14 sierpnia 1924 utworzono w okolicach polany trybuny dla widzów, jednakże przed wybuchem wojny klub został zmuszony do opuszczenia stadionu – spowodowane było to pracami fortyfikacyjnymi wykonywanymi w parku Hoescha.
W 1937 Borussia przeniosła się na stadion położony w okolicach ulicy Ruhrschnellweg, stworzony w 1926 przez Hansa Strobela. Stadion posiadał więcej niż 30 tysięcy miejsc i był używany przez wiele drużyn. Pierwszy rekord padł w 1939, gdy na mecz zSchalke Gelsenkirchen przyszło 30 tys. ludzi. Po wojnie BVB powróciła naRote Erde (pol.Czerwona ziemia), gdzie występowała aż do 1974. Wtedy też otworzono jeden z największych ówczesnych stadionów Niemiec –Westfalenstadion. 42-tysięczny gigant miał być jedną z aren zbliżających się mistrzostw świata, a po nich miał służyć Borussii Dortmund. Co ważne obydwa stadiony (Rote Erde i Westfalenstadion) znajdują się w swoim bezpośrednim sąsiedztwie. To na nim rozgrywa swoje mecze drużyna rezerw BVB.
HistoriaWestfalenstadion (pol.Stadion Westfalii) sięga 1965, kiedy to po raz pierwszy zaplanowano budowę nowego stadionu dla Borussii. Obiekt stworzony na potrzeby mistrzostw świata w 1974 stał się jednym z najsłynniejszych stadionów świata, dziś kojarzy się głównie z żywiołowo reagującą widownią kibicującą Borussii Dortmund. Budowa stadionu została sfinansowana przez władze miastaDortmund. Obiekt, który początkowo mieścił 54 tysiące osób był kilkakrotnie rozbudowywany. Po raz pierwszy w 1992 stadion dotknęła generalna przebudowa. Związana ona była z nowymi wymogami UEFA dotyczącymi liczby miejsc siedzących, pojemność stadionu ograniczyła się do 48 tysięcy. Już w połowie lat 90. podjęto decyzję o rozbudowie Westfalenstadion. W 1999 skończono przebudowę i stadion mógł pomieścić 69 tysięcy widzów. Na potrzeby mistrzostw świata z 2006 stadion po raz kolejny został powiększony do 83 tysięcy miejsc. Obecnie jest to największy stadion w Niemczech. W 2005 Borussia w wyniku kłopotów finansowych została zmuszona do sprzedaży nazwy stadionu firmieSignal Iduna, od tej pory obiekt ten nosi nazwę Signal Iduna Park. Borussia zarobiła na tej operacji około 120 milionów euro.
Na terenie starego lotniska Dortmund-Brackel Borussia stworzyła centrum szkoleniowe spełniające najostrzejsze wymogiUEFA iDFB. Otwarto je w maju 2006, posiada ono m.in. jedenaście boisk, z czego dziewięć trawiastych, dwa ze sztuczną murawą i cały system odbudowy fizycznej. W ośrodku trenują wszystkie drużyny Borussii Dortmund.
Borussia nie tylko dzięki sportowym sukcesom jest postrzegana jako jedna z największych i najlepszych drużyn piłkarskich świata. Jej wizytówką są kibice, którzy przez wielu są uznawani za najlepszych i najbardziej oddanych fanów drużyn piłkarskich świata. Przez wiele lat trybuny naWestfalenstadion gościły największą liczbę kibiców w całych Niemczech. Rok po roku systematycznie rosła liczba widzów oglądających regularnie spotkania czarno-żółtych. Obecnie Borussia ma największą wEuropie średnią liczbę widzów na swoich meczach. Warto wspomnieć o największym obecnie serwisie fan-zine w Niemczech, serwisieSchwatzgelb.de, skupiającym wokół siebie fan-cluby Borussii na całym świecie (m.in. zPolski). Corocznie karnet sezonowy wykupuje ponad 45 tysięcy ludzi. W 2007 sprzedano prawie 50 000 karnetów[6]. Oficjalnie zarejestrowanych jest prawie 650 fanklubów Borussii Dortmund na całym świecie. Należy do nich ponad 25 tysięcy osób.
Kibice Borussii sympatyzują z fanamiCelticu. W 1966, gdy Borussia wygrywała mecz finałuPZP zLiverpoolem FC to właśnieszkoccy kibice wsparli dopingiem klub z Dortmundu. Tak nawiązała się przyjaźń kibiców, która trwa po dziś dzień. Na trybunachWestfalenstadion często można ujrzeć podwójne szaliki – właśnie Borussii i Celticu.
Największym rywalem Borussii Dortmund jest jej sąsiad zza miedzySchalke 04 Gelsenkirchen. Podłożem wzajemnej niechęci jest pochodzenie obydwóch klubów.Borussia jest klubem wywodzącym się raczej z bogatej klasy średniej[potrzebny przypis], natomiast Schalke było klubem robotników, górników i innych osób wykonujących zawody fizyczne. Rywalizacja przybrała na sile, gdy Borussia odnosiła sukcesy na arenie krajowej. Mistrzostwa w latach 50. i dobra gra na początku 60. doprowadziły do pogłębienia wzajemnej antypatii obu klubów. 6 września 1969 doszło do kuriozalnej sytuacji, która definitywnie poróżniła kibiców obu drużyn: podczas kolejnego Revierderby, po zdobyciu przez Schalke gola dającego prowadzenie, na murawę wtargnęli kibice drużyny z Gelsenkirchen. W odpowiedzi na to ochroniarze naRote Erde spuścili psy, jeden z nich ugryzłFriedela Rauscha w pośladek. Po szybkim zabiegu medycznym zawodnik wrócił do gry. Drużyna niebieskich nie wniosła żadnej skargi do DFB, w ramach przeprosin zawodnik otrzymał 500 marek i bukiet kwiatów od zarządu Borussii. Przed rozpoczęciem meczu rewanżowego w Gelsenkirchen ówczesny prezes Schalke,Günter Siebert, postanowił odegrać się na konkurentach z sąsiedztwa i kazał wprowadzić na murawę ochroniarzy z lwami na smyczach[7]. Do dziś przejście z jednego klubu do drugiego jest uznawane za spory nietakt.
Nowszym rywalem Borussii jestBayern Monachium. Jest to spowodowane wieloletnią dominacją klubu zBawarii wBundeslidze. Dziś to właśniederby Westfalii[8] oraz spotkania Borussii z Bayernem są uznawane za jedne z najlepszych i najbardziej emocjonujących spotkań Bundesligi.
28 listopada 1999 podczas zebrania zarządu spółki podjęto decyzję, że klub wejdzie na giełdę. Było to wynikiem słabszych wyników finansowych klubu, Borussia jako pierwszy zespół wBundeslidze zdecydował się na taki krok. 1 lipca 1999 Borussia Dortmund została zarejestrowana na giełdzie jako siostrzana spółka akcyjna Borussia Dortmund GmbH & Co. W wyniku wejścia na giełdę klub zebrał ponad 61 milionów euro.
Głównymi udziałowcami spółki są BlueBay Asset Management Ltd. (17,09%) i Morgan Stanley (16,25%). Florian Homm, jeden z regionalnych biznesmenów posiada ponad 13% akcji. Sporą część posiadają także Albrecht Knauf (5,0%) i Bernd Geske (7,66%). Udziałowcami BVB są także goool.de czy BVB Stadion GmbH[9].
Do 1919 na koszulkach Borussii widniało czarne B, symbolizujące nazwę Borussii. W tymże roku klub oficjalnie zarejestrowano w sądzie i lokalny grafik Eduard Birk wykonał logo Borussii, które z nieznacznymi zmianami przetrwało do dziś. Było to koło, z czarną obwolutą, w które wpisane były litery „B, V, B” („V” na górze, „B” równolegle do siebie poniżej) oraz cyfry „09” ustawione poniżej „V”. Taki też herb widnieje na koszulkach piłkarzy BVB po dziś dzień, jedyną zmianą dokonaną w tym czasie była ta z połowy lat 90., gdy menadżer klubu postanowił usunąć czarną obwolutę i „pogrubić” cyfry oraz litery.W sezonie 1976/77 logo BVB zastąpiono wizerunkiem głowy lwa, którego otaczał napis „BV Borussia 09 e.V. Dortmund”. Był to symbol ówczesnego sponsora Borussii firmy Samson, która za tę operację zapłaciła klubowi z Westfalii 100 tysięcy marek niemieckich[10].
Na początku barwy Borussii były niebiesko-białe z czerwonym paskiem okalającym pierś. Był to symbol zjednoczenia z ludem pracującym, czyli kibicami klubu. Jednak już w 1913 nastąpiła zmiana barw na legendarne czarno-żółte. Było to związane z tym, że Borussia chciała jak najbardziej odróżniać się od lokalnego rywala Schalke 04, który nosił podobne barwy. Kolory stroju, w którym zespół Borussii gra do dzisiejszego dnia, zostały przyjęte jako oficjalne 14 lutego 1913.
W sezonie 1974/75 Borussia po pierwszy w historii grała z reklamą sponsora na koszulkach. MiastoDortmund sfinansowało budowęWestfalenstadion, w zamian klub udostępnił miastu powierzchnię reklamową na trykotach. Widniał na nich napisDortmund, a na piersi w kręgu kwiat, piłka oraz wizerunek Florianturm, wieży stojącej w parkuwestfalskim. NapisDortmund widnieje na każdych koszulkach po dziś dzień.
W 1976 Borussia powróciła doBundesligi, a wraz z awansem zmienił się sponsor klubu. Została nimholenderska firma tytoniowaSamson, taki też napis widniał na piersi zawodników natomiast na sercu było logo z lwem w kole. Na tyle widniał napisDortmund i numer. Od 1978 powrócono do klasycznego czarnego napisuBVB 09 na żółtym tle. Sponsorem był wtedy Prestolith.
W połowie lat 90. za rezerwowy kolor koszulek przyjęto kolor biały, co było wymogiemDFB[11]. Kolor biały powtórzył się w sezonie 2006/07 gdy Borussia występowała w koszulce żółto-biało-czarnej (żółto-białe pasy i czarne wykończenia). W sezonie 2007/08 BVB grało z czerwonymi koszulkami rezerwowymi.
Sponsorzy i producenci strojów (sponsorzy techniczni)
Większość sponsorów Borussii jest powiązana z regionem Westfalii, jak Signal Iduna (sponsor stadionu BVB). Obecny sponsor R.A.G. przeprowadził nawet kampanię mającą na celu pokazanie związku Borussii, regionu i tejże właśnie firmy. Obecny kontrakt gwarantuje Borussii 10 milionów euro na rok.
Ballspielverein Borussia 09 Dortmund II jest drużyną rezerwową klubuBorussia Dortmund. Drużyna obecnie występuje w3. Lidze (3. poziom rozgrywek piłki nożnej w Niemczech). Do 2005 roku zespół grał pod nazwąBorussia Dortmund Amateure.
↑Dietrich Schulze-Marmeling: Der Ruhm, der Traum und das Geld: Die Geschichte von Borussia Dortmund. Göttingen: Die Werkstatt, 2005, s. 24.ISBN 3-89533-480-4. (niem.).
↑abcMistrzostwo zdobyte przed utworzeniemBundesligi.
↑Informacje z działu „Historia herby” pochodzą z dodatku do „Przeglądu Sportowego” (nr 177, 31.07.2007)„Wielkie kluby Europy = Borussia Dortmund” pod redakcją Pawła Rybaka.
↑Koszulki podstawowe musiały zdecydowanie różnić się od rezerwowych, przepis ten jest aktualny do dziś.
↑W latach 1974–1978 rozgrywkami 3. poziomu było 15. grup Amateurligi: dwie grupy Amateur-Oberligi (Nord i Berlin) oraz 13. grup Amateurligi (pozostałe regiony Niemiec).
.svg)
.png)
