Fischer wychowywał się w domu bez ojca, ponieważ jego rodzice rozwiedli się, gdy miał dwa lata. Niektóre źródła twierdzą, iż jego biologicznym ojcem był węgierski fizykPaul Nemenyi[1]. Matka Regina, urodzona w Szwajcarii[2], pochodziła z rodziny polskich Żydów i zarabiała na życie jako scenograf teatralny albo pielęgniarka[3]. Zasady gry w szachy poznał w wieku sześciu lat, czytając instrukcję dołączoną do kompletu szachów. Szachy zafascynowały go, próbował grać ze swoją starszą siostrą, lecz bardzo szybko okazało się, że jest ona zbyt słabym partnerem. Gdy miał trzynaście lat, jego matka poprosiła znanego szachowego treneraJohna Collinsa, by wziął go pod opiekę. Collins trenował wcześniej znanych szachistów, takich jakWilliam Lombardy iRobert Byrne. Fischer spędzał dużo czasu w domu Collinsa, który w pewnym sensie zastąpił mu ojca.
Pierwszym większym sukcesem Fischera było zwycięstwo w MistrzostwachUSA Juniorów w 1956. O młodym szachiście stało się głośno w Ameryce z powodu kilku błyskotliwych zwycięskich partii ze znanymi szachistami. Dwa lata później Fischer zdobył tytułmistrza Stanów Zjednoczonych, co było równoznaczne z zakwalifikowaniem się doturnieju międzystrefowegoFIDE. Turnieje międzystrefowe były (po turniejach strefowych) kolejną eliminacją mistrzostw świata. Sam udział w tym cyklu rozgrywek dawał szachiście rozgłos i prestiż. Niewielu dawało szansę piętnastoletniemu wówczas Fischerowi na sukces na tym szczeblu światowych rozgrywek, jednak Fischer zajął w turnieju międzystrefowym dzielone szóste miejsce i zakwalifikował się doturnieju pretendentów. To było już wielkie osiągnięcie, za ten sukces otrzymał tytułarcymistrza. Był pierwszym młodocianym arcymistrzem w historii szachów. W wieku 19 lat Fischer po zajęciu czwartego miejsca w turnieju pretendentów awansował do ścisłej światowej czołówki. Rok później zdobył tytuł mistrza USA niezwykłym wynikiem 11 wygranych partii na 11 rozegranych w turnieju (łącznie – do roku 1967 – w mistrzostwach kraju startował ośmiokrotnie, za każdym razem zwyciężając)[4][5]. Pomiędzy 1960 a 1970 czterokrotnie (za każdym razem na I szachownicy) uczestniczył wszachowych olimpiadach, zdobywając 5 medali: dwa srebrne wraz z drużyną (1960, 1966) oraz indywidualnie dwa srebrne (1966, 1970) oraz brązowy (1960)[6].
W turniejach pretendentów Fischer spotykał się z koalicją arcymistrzówradzieckich, którzy nadawali ton międzynarodowym rozgrywkom szachowym na najwyższych szczeblach. Lata sześćdziesiąte to pasmo sukcesów Fischera w międzynarodowych turniejach i nieudane próby pokonania radzieckich arcymistrzów w turniejach pretendentów. Fischer zarzucał im niesportową postawę. W turniejach pretendentów zazwyczaj występowało kilku szachistów z ZSRR, którzy przede wszystkim koncentrowali się na wyeliminowaniu konkurencji z innych krajów, remisując ze sobą bez walki. Analiza wyników i relacje świadków tamtych wydarzeń potwierdzają stosowanie „zespołowej” taktyki w turniejach pretendentów m.in. przezJefima Gellera,Paula Keresa iTigrana Petrosjana. Na tym tle powstało wiele nieporozumień i konfliktów pomiędzy Fischerem a FIDE. Fischer postulował daleko idące zmiany w cyklu rozgrywek o szachową koronę. Jego postulaty spotykały się z ograniczonym zrozumieniem. Jako człowiekowi bezkompromisowemu trudno mu było się z tym pogodzić, i już wtedy przyjaciele obawiali się, że z tego powodu porzuci szachy. Jednak pod jego naciskami FIDE zastąpiła turnieje pretendentów bezpośrednimimeczami systemempucharowym.
W 1970 Fischer rozpoczął marsz po tytuł mistrza świata wygrywając w wielkim stylu turniej międzystrefowy. W kolejnych meczach pretendentów rozgromił kolejno arcymistrzówMarka Tajmanowa iBenta Larsena w stosunku 6 – 0. W ostatnim meczu były mistrz świata Tigran Petrosjan przerwał jego serię partii bez porażki, jednak Fischer wygrał i ten mecz w stosunku 6½ – 2½. Po raz pierwszy uzyskał tym samym prawo do gry w meczu o mistrzostwo świata. Jego przeciwnikiem był aktualny mistrzBoris Spasski[7].
Mecz stulecia odbył się wReykjavíku, od lipca do września 1972, jednak do ostatniej chwili nie było wiadomo, czy w ogóle się odbędzie. Fischer stawiał coraz to nowe wymagania przed organizatorami, wycofywał się i wracał do negocjacji. Mecz początkowo obfitował w nieporozumienia i dalsze żądania Fischera, a jego fatalny, prosty błąd w pierwszej partii tylko podgrzał atmosferę. Na drugą partię Fischer nie przyszedł – poddał ją walkowerem, i radziecka federacja szachowa zażądała od Spasskiego przerwania meczu. Ten nie zareagował, gdyż chciał wygrać mecz, w którym prowadził już dwoma punktami. Jednak Fischer stawił się na trzecią partię i ją wygrał. Ostatecznie zwyciężył w całym meczu w stosunku 12½ – 8½. Tym samym przerwał hegemonię radzieckich arcymistrzów i został szachistą numer jeden na świecie (po raz pierwszy w historii przekroczył granicę 2700 wrankingu Elo).
Zwycięstwo Fischera wmeczu stulecia było jednym z najgłośniejszych wydarzeń w całej historii szachów. W szczytowych latach zimnej wojny zostało wykorzystane przez amerykańską propagandę do pognębieniaZSRR, w którym porażka Spasskiego została przyjęta jak klęska narodowa. Niemniej, w wielkim stopniu przysłużyło się do ogromnego wzrostu zainteresowania szachami w USA. Amerykańska federacja szachowa odnotowała trzykrotny wzrost liczby członków.
Od chwili zdobycia mistrzostwa świata Fischer nie rozegrał już ani jednej partii w oficjalnych rozgrywkach. Przed kolejnym meczem o mistrzostwo zAnatolijem Karpowem, który miał odbyć się w 1975, Fischer przedstawił FIDE szczegółową listę warunków, na jakich mógłby przystąpić do tego meczu. Nie wszystkie jego postulaty mogły zostać spełnione, w związku z czym Fischer odmówił przystąpienia do meczu. FIDE uznała to za walkower i kolejnym mistrzem świata w 1975 został Karpow[8]. Od tego czasu Fischer uciekł od życia publicznego, przez długi czas nie było nawet wiadomo, gdzie się znajduje. Po dwudziestu latach, w 1992 roku wrócił na chwilę na szachową arenę, by rozegrać mecz z Borisem Spasskim wCzarnogórze, wJugosławii. Mecz nazywanyrewanżem za mecz stulecia, sponsorowany ogromną sumą 5 milionów dolarów przez jugosłowiańskiego biznesmena, zakończył się zwycięstwem Fischera 10 – 5 (remisy nie były liczone)[9].
Najwyższy ranking w karierze osiągnął 1 lipca 1972, z wynikiem 2785 punktów zajmował wówczas 1. miejsce na światowej liścieFIDE[10].
Grób Fischera, Laugardaelir Church Cemetery, Selfoss
Rozgrywając w 1992 roku mecz ze Spasskim w Jugosławii Fischer złamał przepisy USA, które nałożyły na ten kraj sankcje gospodarcze z powodu toczącej sięwojny w Bośni. Przepisy przewidywały karę do 10 lat więzienia za to przewinienie i dlatego amerykański arcymistrz nie powrócił do USA.
W 2004 na wniosek prokuratora federalnego, skierowanego do Japonii za pośrednictwemDepartamentu Stanu USA zatrzymany został wJaponii. Do zatrzymania doszło 13 lipca[11] nalotnisku Narita wJaponii. Oficjalnym powodem było posługiwanie się nielegalnympaszportemUSA podczas próby wejścia na pokład samolotu liniiJapan Airlines, lecącego doManili (stolicaFilipin). Kolejne 9 miesięcy spędził w japońskim areszcie. W marcu 2005 przyjąłislandzkieobywatelstwo (w kraju tym był osobą szanowaną od czasu meczu zBorisem Spasskim w 1972, dzięki któremu o Islandii stało się głośno w światowych mediach). Jednocześnie zrzekł się amerykańskiego, co spowodowało, że Japonia odmówiładeportacji do USA. Opuścił Japonię rok po wydarzeniach na lotnisku Narita – w lipcu 2005 – i udał się na Islandię, gdzie pozostał do końca życia.
W następnych latach wielokrotnie krytykował władze USA. Zmarł 17 stycznia 2008 w wieku 64 lat w szpitalu w Reykjavíku z powoduniewydolności nerek[12]. Został pochowany wLaugardælir[13].W połowie czerwca 2010 za zgodą Sądu Najwyższego Islandiiekshumowano ciało Fischera, aby ustalić, czy jest ojcem filipińskiej dziewczynki Jinky Young[14]. Testy DNA wykazały, że Fischer nie był jej ojcem[15].
Fischer nie zostawiłtestamentu, przez co o jego majątek wart 2 miliony dolarów trwał spór, w którym brali udział: była żona, dwóch kuzynów i amerykański urząd podatkowy[14]. W 2011 sąd w Reykjavíku orzekł, że spadkobierczynią jest Miyoko Watai, z którą Fischer się ożenił w 2004[16].
Fischer był związany zeŚwiatowym Kościołem Boga(inne języki) – ruchem religijnym założonym przez Herberta Armstronga[3]. Fischer ostatecznie opuścił kościół w 1977 r., oskarżając go o bycie „satanistycznym”[17]. Byłantysemitą[18]. NegowałHolokaust. Twierdził, że jego przeznaczeniem jest „demaskowanie żydowskich przestępstw i morderstw". Jako iż był pochodzenia żydowskiego, wydawcom encyklopedii "Judaica" kazał wykreślić swoje nazwisko z publikacji. Uwielbiał książkę "Mein Kampf" i samegoAdolfa Hitlera[19]. Przejawiał poglądymizoginistyczne[20].
↑Edmonds, David; Eidinow, John (2004). Bobby Fischer Goes to War: How the Soviets Lost the Most Extraordinary Chess Match of All Time. HarperCollins.ISBN 978-0-06-051025-1. s. 302.
_gegen_Fischer_(USA).jpg)
