Biegunka, potocznierozwolnienie (łac.diarrhoea) –objaw kliniczny polegający na zwiększonej częstotliwościwypróżnień (wedługWHO ≥3/24h[1]) lub zwiększonej ilościstolca (powyżej 200 g w ciągu doby), wraz ze zmianą konsystencji na płynną lub półpłynną. Biegunce może towarzyszyć stan ogólnego osłabienia, gorączka, kurczowebóle brzucha. Objaw ten trwający do 14 dni określany jest jako biegunka ostra, natomiast utrzymanie się objawów chorobowych ponad 4 tygodnie kwalifikuje do rozpoznania biegunki przewlekłej (niektórzy autorzy wyróżniają biegunkę uporczywą – trwającą od 2 do 4 tygodni[2][3]).
W większości przypadków biegunka jest łagodnym, krótkotrwałym i samoograniczającym się stanem, który nie wymaga żadnego leczenia. Czasem bywa jednak groźna dla zdrowia. Największym zagrożeniem jest utrata wody oraz zaburzeniagospodarki elektrolitowej. W szczególności u dzieci biegunki szybko doprowadzają do zagrażającego życiuodwodnienia. Jest drugą (pozapaleniu płuc) pod względem częstości przyczynąumieralności dzieci poniżej 5. roku życia na świecie. Szacuje się, że w 2009 roku biegunka była przyczyną śmierci 1,5 mln osób z tej grupy wiekowej[1].
pseudobiegunki – częste oddawanie małych ilości stolca, powiązane z uczuciem potrzeby wypróżnienia
nietrzymania stolca – związanym z brakiem kontroli nad funkcjązwieracza odbytu
biegunki z przepełnienia – przeciekania stolca o płynnej konsystencji przez zalegające masy kałowe[4]
Łącznie powyższe problemy występują z podobną częstotliwością co biegunka przewlekła i powinny być zawsze brane pod uwagę przy stawianiu ostatecznego rozpoznania.
Wzrost wydzielania w jelicie cienkim lub spadek absorpcji. Wodniste stolce o dużej objętości, nie zmieniają konsystencji po zaprzestaniu jedzenia. Przyczyny: leki (analogiczne jak w biegunce ostrej +przeczyszczające z grupy pobudzających);gruczolaki wydzielające hormony, np.VIPoma,rakowiak,gastrinoma;zespół rozrostu bakteryjnego.
wysiękowe
Stan zapalny powoduje wtórnie wzrost sekrecji i ucieczkę wody. Ślady śluzu, krwi, ropy; względnie duża zawartość elektrolitów, trwa po zaprzestaniu jedzenia. Przyczyny: przewlekłe zapalne choroby jelit (główniewrzodziejące zapalenie jelita grubego ichoroba Crohna),rak okrężnicy, uszkodzenie jelit w wyniku działania:cytostatyków,niedokrwienia, napromieniowania, pierwotniaki jelitowe.
Biegunka jest zwykle chorobą o krótkim przebiegu i zdolności do samoograniczania. Dlatego w leczeniu wystarczającym sposobem postępowania zwykle jest nawadnianie.
nawadnianie doustne – podawanie wody ielektrolitów w postaci doustnego płynu nawadniającego (ang. ORS, odoral rehydratation solution) w przypadku biegunki o niewielkim lub średnim stopniuodwodnienia (poniżej 10%). Jest on roztworemchlorku potasu (1,5 g KCl/l),glukozy (13,5 g/l),soli kuchennej (2,6 g NaCl/l),dwuwodnego cytrynianu sodu (2,9 g/l)[7]. W Polsce w aptekach jest dostępnych bez recepty wiele preparatów służących do przygotowania roztworów do doustnego leczenia rehydratacyjnego. Należy podkreślić, że stosowane niekiedy inne środki nawadniające (soki owocowe, herbata,kola) nie powinny być stosowane, ze względu na znaczne odchylenia od zalecanejosmolalności.
braku poprawy pomimo właściwego nawadniania doustnego
realimentacja, czyli powrót do odżywiania doustnego, początkowo najlepiej zawierającekleik ryżowy, mus jabłkowy lubmarchwiankę. U niemowląt ograniczanie podawania mleka nie wpływa na długość trwania biegunki[8][9].
Leki działające nareceptory opioidowe w jelitach – do objawowego leczenia biegunki ostrej i przewlekłej:
zawierająceloperamid jako substancję czynną – początek działania przeciwbiegunkowego obserwuje się wyjątkowo szybko w porównaniu z innymi lekami przeciwbiegunkowymi, w ciągu jednej godziny od podania pojedynczej dawki 4 mg (2 tabletki) w przypadku osoby dorosłej; loperamid wiąże się z receptorem opioidowym komórek ściany jelita, hamując propulsywną perystaltykę i wydłużając czaspasażu jelitowego. Loperamid zwiększa spoczynkowe napięcie zwieracza odbytu, jednocześnie zmniejszając natychmiastową potrzebę wypróżnienia[10].
Istnieje jednak szereg zastrzeżeń, które podają w wątpliwość przydatność tych specyfików w leczeniu biegunek o prawdopodobnym podłożu infekcyjnym. Opóźniają on mianowicie usunięcie patogenów enteroinwazyjnych i zwiększają ryzyko wystąpieniareakcji typu HUS z powodu przedłużonego kontaktu z toksycznymi produktami bakterii[11].
Leki działające adsorpcyjnie, tzn. wiążące różne substancje znajdujące się w przewodzie pokarmowym:
zawierającewęgiel leczniczy jako substancję czynną; węgiel leczniczy po podaniu doustnym wiąże różne substancje znajdujące się w przewodzie pokarmowym (toksyny bakteryjne, bakterie, leki, produkty gnilne, gazy jelitowe, substancje lecznicze) i w ten sposób uniemożliwia ich wchłonięcie z przewodu pokarmowego, ma zastosowanie w leczeniu biegunek, niestrawności i wzdęć oraz, w porozumieniu z lekarzem, w zatruciach lekami i innymi związkami chemicznymi[10]; w leczeniu biegunki stosuje się dawkę 4 g (10 – 13 tabletek 300 mg) w przypadku osoby dorosłej[10].
Błędem jest stosowanie leków o działaniu bakteriobójczym w leczeniu niepowikłanych biegunek ostrych[12].Wystąpienie biegunki przewlekłej lub powikłanej biegunki ostrej (biegunka przebiegająca z temperaturą powyżej 38,5 °C, zwłaszcza z obecnością krwi w stolcu) lub stwierdzenie w badaniach dodatkowych dużej ilościleukocytów i/lublaktoferyny w stolcu są dopiero wskazaniem do ich włączenia.
↑Garrett C. Zella, Esther J. Israel. Chronic Diarrhea in Children. „Pediatrics in Review”. 33 (5), s. 207–218, 2012.DOI:10.1542/pir.33-5-207.
↑40. Diarrhea and Constipation. W: Anthony S. Fauci, Dennis L. Kasper, Eugene Braunwald: Harrison's Principles of Internal Medicine. Wyd. 17. New York: McGraw-Hill, 2008.DOI:10.1036/0071466339.ISBN 0-07-164114-9. Brak numerów stron w książce
↑Nathan M. Thielman, Richard L. Guerrant. Acute Infectious Diarrhea. „N Engl J Med”, s. 38–47, 2004.
↑Andrzej Szczeklik: Choroby wewnętrzne: stan wiedzy na rok 2010. Kraków: Medycyna Praktyczna.ISBN 978-83-7430-255-5. Brak numerów stron w książce
↑KH. Brown, JM. Peerson, O. Fontaine. Use of nonhuman milks in the dietary management of young children with acute diarrhea: a meta-analysis of clinical trials. „Pediatrics”. 93 (1), s. 17–27, 1994.PMID:8265318.
↑E.E.GazalaE.E. i inni,Early vs. late refeeding in acute infantile diarrhea, „Isr J Med Sci”, 24 (3), 1988, s. 175–179,PMID: 3286579.
↑abcPraca zbiorowa: Indeks leków medycyny praktycznej. Kraków: Medycyna praktyczna, 2005.ISBN 83-7430-006-X. Brak numerów stron w książce
↑DuPont HI, Hornick RB. „JAMA”. 226, s. 1525–1528, 1973.Sprawdź autora:1.
