 Grobowiec Baal Szem Towa | |||
| Data i miejsce urodzenia | około 1700 | ||
|---|---|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 21 maja 1760 | ||
| Zawód, zajęcie | mistyk | ||
 | |||
| |||
| |||
Baal Szem Tow, właśc.Izrael ben Eliezer, znany także pod akronimemBeSzT (ur. ok.1700 wOkopach Świętej Trójcy[1], zm.21 maja1760 wMiędzybożu[2]) –żydowski mistyk, uznawany za twórcęchasydyzmu polskiego.
Przydomek Baal Szem Tow (hebr. בעל שם טוב) tłumaczony jest różnie, m.in. jako Mistrz Świętego Imienia, Pan Dobrego Imienia[3] lub Mąż Dobrej Sławy. Opócz przydomku używa sięakronimu BeSzT (hebr. בעש"ט)[4].
Większość podań o jego życiu ma charakterlegendarny[4][5].
Według podań był synem Eliezera i Sary. Miał pochodzić z biednej rodziny i zostać osierocony w wieku 5 lat. Miał zostać adoptowany i wychowany przez lokalną społeczność[6][7].
Był samoukiem, pracował jako pomocnik wchederze, a następnie jakoszames w synagodze wJazłowcu[4]. W młodości zainteresował się praktykąkabalistyczną[3]. Początkowo był prawdopodobnie członkiem grupy zwolennikówSzabetaja Cwi isabataizmu[4]. Nigdy nie pełnił żadnego urzędurabinackiego[4][3].
W wieku dwudziestu kilku lat zamieszkał wKarpatach, gdzie jakopustelnik miał doznać „objawienia”. Powszechnie znany był jako ludowy lekarz, uzdrowiciel i cudotwórca –baal szem[5], działalność taką podjął prawdopodobnie około 1733 roku[8]. Prawdopodobnie przez kilka lat mieszkał i pracował wTłustem[6]. Od 1739 roku mieszkał w Międzybożu, gdzie posiadał obszerny dom, który wynajmowany był mu przezkahał, był również zwolniony ze wszystkich podatków[4][5]. Był przywódcą grupyascetów i mistyków skupionych wokółbet midraszu[9]. Zajmował się z nimi studiowaniemTory i kabały[8].
Według przekazów jego żoną miała być Hana, według niektórych badaczy było to jego drugie małżeństwo[6]. Jego jedynym synem byłCwi Baal Szem Tow[10]. Jego wnukami byliMojżesz Chaim Efraim z Sudyłkowa[11] iNachman z Bracławia[12].
Nie pozostawił po sobie żadnych pism, sprzeciwiał się spisywaniu jegoezoterycznych nauk[4]. Jego życie stało się obiektem chasydzkiejhagiografii, powstał m.in. zbiór podań i legendSziwchej haBeszt (Ku chwale Beszta)[13].
Centralne miejsce w doktrynie Baal Szem Towa zajmowałaekstatycznamodlitwa, w której dużą rolę odgrywały gwałtowne ruchy ciała, które miały pomóc w wejściu wtrans –hitlahawut, nazywany przez niego „wstępowaniem duszy” donieba, gdzie dusza miała zdobywać wiedzę i interweniować w ziemskich sprawach[3][4]. Ważną częścią doktryny było takżedewekut – mistyczne „przylgnięcie” doBoga[4][3]. Odrzucałascetyzm na rzecz dbania o ciało, które miało pomóc w dbaniu o duszę. Uważał również, że najważniejsza jest modlitwa, a nie, tak jak uznawali rabini, studiowanieTalmudu[7].
Propagował także wiarę w to, że on sam jest pośrednikiem między niebem a ziemią. Uważał się zamesjasza z „DomuJózefa”, a jego dusza miała w każdym pokoleniu wcielać się wsprawiedliwego, który ma podtrzymać ten świat i zbawić go, gdy będzie na to gotowy[4].
Do jego uczniów mieli należeć m.in.Dow Ber z Międzyrzecza,Jaakow Josef z Połonnego,Meir Margolit z Ostroga iMenachem Mendel z Baru[8].
Został sportretowany przezOlgę Tokarczuk w powieściKsięgi Jakubowe.
