50°58′N 10°19′E/50,966667 10,316667 | |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Siedziba | |||
| Data założenia | 1896 | ||
| Data likwidacji | 1991 | ||
| Forma prawna | |||
Położenie na mapie Niemieckiej Republiki Demokratycznej  | |||
| 50°58′N 10°19′E/50,966667 10,316667 | |||
| |||
VEB Automobilwerk Eisenach (AWE) – były producent samochodów wEisenach wNiemczech, a do 1990 roku wNiemieckiej Republice Demokratycznej.
Historia przedsiębiorstwa zaczyna się 3 grudnia 1896 roku, kiedy toHeinrich Erhardt założyłFahrzeugfabrik Eisenach (FFE) wEisenach. Początkowo zakład zajmował się produkcją rowerów i broni. Dwa lata później fabryka rozpoczęła produkcję samochodów na licencji francuskiegoDecauville(inne języki).Przedsiębiorstwo było trzecim co do wielkości producentem samochodów w Niemczech, poDaimler-Motoren-Gesellschaft iBenz & Cie. Syn Heinricha Erhardta –Gustav rozwinął fabrykę, która pod koniec XIX wieku zatrudniała już 1300 pracowników[1].
W 1903 roku rodzina Ehrhardtów wycofała się z prowadzenia przedsiębiorstwa z powodu problemów i wygaśnięcia licencji Decauville’a. Rok później przedsiębiorstwo zaczęło wytwarzać samochody pod nową nazwąDixi(inne języki). Głównym inżynierem zostałWilli Seck. Topowy modelU 35 z 65-konnym silnikiem produkowano od 1907 roku, wkrótce przeszedł modernizację, w wyniku której znacznie poprawiono jego osiągi (prędkość maksymalna 85 km/h).
PodczasI wojny światowej fabryka produkowała ciężarówki i broń. W czasie wojny zniszczono wyposażenie zakładu. W 1919 roku produkcję samochodów wznowiono. Trudności finansowe zmusiły przedsiębiorstwo do mariażu zGothaer Waggonfabrik AG. Spadek koniunktury spowodował zmianę profilu produkcji. Nastawiono się na wytwarzanie małych samochodów.W 1927 roku rozpoczęto produkcję modelu DA-1 3/15, na licencjibrytyjskiegoAustin 7[1].
W listopadzie 1928 roku zakład i prawa do marki Dixi wykupiłoBMW. Fahrzeugfabrik Eisenach stała się kolebką osobowych samochodów BMW. Po zakończeniu produkcjiBMW Dixi, nazwa Dixi wkrótce zniknęła z samochodów zEisenach, a samą fabrykę przemianowano naBMW-Werk Eisenach. Niebawem rozpoczęto produkcję zmodernizowanej wersji samochodu BMW Dixi o nazwieBMW 3/15. Do 1931 roku wyprodukowano 25 000 egzemplarzy tego samochodu w wersjach od DA 1 do DA 4 (DA –niem.Deutsche Ausführung – produkcja niemiecka).Rok później rozpoczęto produkcję nowego modeluBMW 3/20 AM-1 z niezależnym zawieszeniem wszystkich kół i silnikiem o pojemności skokowej 788 cm³.
W 1933 roku BMW rozpoczęło wEisenach produkcję automobili z 6-cylindrowymi silnikami. Pierwszym z nich był model303, a następnie315,319,327 oraz eleganckie sportowecoupéBMW 328. Łącznie wytworzono 62 864 egzemplarzy nowej serii modeli.
W 1942 roku z powodu wybuchuII wojny światowej wstrzymano seryjną produkcję samochodów. Fabryka BMW w Eisenach rozpoczęła produkcję motocykli dlaWehrmachtu i silników samolotowych dlaLuftwaffe. W wyniku działań wojennych fabryka została zniszczona w blisko 60 procentach[2].
PoII wojnie światowejTuryngia znalazła się na tereniesowieckiej strefy okupacyjnej. Znacjonalizowana fabryka dostała się pod zarządRadzieckiej Administracji Wojskowej w Niemczech (niem.Sowjetische Militäradministration in Deutschland). Zmieniono także jej nazwę naSowjetische AG Maschinenbau Awtowelo, Werk BMW Eisenach.
Produkcję samochodów wznowiono w 1945 roku. Były to zmodyfikowane przedwojenneBMW340(inne języki),321,326. Wkrótce zmieniono oznaczenie samochodów opuszczających fabrykę, odtąd nosiły one nazwęEMW (Eisenacher Motorenwerk dla odróżnienia od BMW –Bayerische Motoren Werke). Powstawały kolejne modele BMW / EMW 327-1, 327-2, 327-3 i BMW / EMW 340, 340-1, 340-2. Tak długo jak fabryką zarządzali sowieci BMW nie mogło dochodzić swoich praw co do marki i znaku handlowego.
W 1952 rokuZwiązek Radziecki przekazał fabrykę władzom powstałej trzy lata wcześniejNiemieckiej Republice Demokratycznej. W imieniu państwa zarząd nad przedsiębiorstwem objęłoLudowe Stowarzyszenie Przemysłowe Zakładów Samochodowych, czyliIndustrieverband Fahrzeugbau (w skrócie IFA). BMW zażądało zmiany logaEMW, które niczym nie odbiegało od znaku przedsiębiorstwa zMonachium. Ostatecznie przedsiębiorstwo wEisenach musiało zmienić swój znak handlowy (charakterystyczną dla BMW niebiesko-białą szachownicę wewnątrz okręgu zastąpiono biało-czerwoną), zdecydowano także o zmianie nazwy przedsiębiorstwa naEisenacher Motorenwerk (EMW). W 1953 roku EMW wystawiało nawet swój zespół wFormule 1 – pierwszym kierowcą był Niemiec –Edgar Barth[3].
W rok później ostatecznie zmieniono nazwę przedsiębiorstwa naVEB Automobilwerk Eisenach w skrócieAWE. Początkowo wytwarzano stare modeleDKW z trzycylindrowymi dwusuwowymi silnikami –IFA F9. Równolegle, aż do roku 1955, produkowano przedwojenne modeleBMW.
W 1956 roku pojawiła się pierwsza seria nowychWartburgów. Początkowo był to typ 311, potem dołączył do niego model 312. Konstrukcja i dwusuwowe silniki obu pojazdów bazowały na modeluIFA F9. Kolejny model Wartburga 353 był już o wiele nowocześniejszy. Planowano nawet produkcję 4-suwowych silników, jednak zgodnie z wolą państwowych prominentów musiano zrezygnować z tego zamiaru. Ostatecznie dopiero w 1988 roku rozpoczęto w Wartburgach montaż czterosuwowych jednostek napędowych (Wartburg 1.3). Produkcję Wartburgów zakończono trzy lata później.
Dodatkowo AWE zajmowała się także produkcją motocykli. Produkowano model ze sztywną ramąEMW R 35(inne języki), zastąpiony R35/2 z amortyzowanym widelcem przednim, ostatecznie zastąpiony R35/3 z resorowanym także zawieszeniem tylnym[4].
Zjednoczenie Niemiec oznaczało upadek przedsiębiorstwa wEisenach.Automobilwerk Eisenach, który nie był w stanie konkurować na rynku ze względu na przestarzałą konstrukcję swojego głównego produktu – Wartburga, w 1991 roku został przejęty i zamknięty przezTreuhandanstalt (instytucja państwowa odpowiedzialna za prywatyzację przedsiębiorstw w byłejNRD). Wielu pracowników znalazło zatrudnienie w nowo powstałych wEisenach zakładach koncernuOpla.W części dawnej fabryki AWE stworzono muzeum motoryzacji Automobilbaumuseum Eisenach[4].
| Okres produkcji[4] | Model | Liczba egzemplarzy |
|---|---|---|
| 1898-1903 | Wartburg | ok. 250 |
| 1904-1927 | Dixi – samochody osobowe | 6090 |
| 1907-1927 | Dixi – samochody ciężarowe | 2622 |
| 1907-1928 | Dixi – model DA 1 | 9308 |
| 1929-1942 | BMW DA 2, DA 3, DA 4, BMW 303, 309, 315, 319, 319/1, 329, 320, 321, 325, 326, 327, 328, 335 | 78 768 |
| 1945–1950 | BMW 321 | 8996 |
| 1946-1947 | BMW 326 | 16 |
| 1952-1955 | BMW / EMW 327-1, 327-2, 327-3 | 505 |
| 1949-1955 | BMW / EMW 340, 340-1, 340-2 | 21 083 |
| 1952 | IFA EMW 325-3 | 166 |
| 1953-1956 | EMW-IFA F9 | 38 782 |
| 1955-1965 | Wartburg 311/312 | 258 928 |
| 1957−1960 | Wartburg-Sport 313-1 | 469 |
| 1965–1966 | Wartburg 312-1 | 33 759 |
| 1966–1975 | Wartburg 353 | 356 330 |
| 1975-1988 | Wartburg 353 W | 868 860 |
| 1988–1991 | Wartburg 1.3 | 152 775 |
| Razem: | 1 837 708 |
| Okres produkcji[4] | Model | Liczba egzemplarzy |
|---|---|---|
| 1937-1940 | BMW/EMW R 35 | |
| 1941–1944 | BMW R 75 | 18 440 |
| 1945-1955 | BMW/EMW R 35 | ok. 83 000 |
