| autobus | |||
 Autobusy na krańcuDworca Centralnego | |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Lokalizacja | |||
| Organizator | |||
| Operator | Miejskie Zakłady Autobusowe w Warszawie oraz tzw. ajenci | ||
| Lata funkcjonowania | 1920–1925 | ||
| |||
Autobusy miejskie w Warszawie – podstawowy element systemukomunikacji miejskiej obejmującyWarszawę iaglomerację warszawską. Linie autobusowe administrowane są przezZarząd Transportu Miejskiego (ZTM) podlegający władzom miasta. ZTM ustala trasy i rozkłady, a także organizuje dystrybucję biletów oraz ich kontrolę. Przewozy wykonywane są przezMiejskie Zakłady Autobusowe (MZA) oraz podmioty prywatne wyłaniane przez ZTM w drodzeprzetargu.
W 1920 roku podjęto decyzję o powstaniu Wydziału Ruchu Autobusowego przyTramwajach Warszawskich. Na początku linie obsługiwały piętrowe autobusy markiSaurer.
W czasieobrony Warszawy w 1920 roku autobusy służyły do transportu wojska. Pod koniec 1921 roku funkcjonowało 5 linii, lecz dość szybko zaczęto je likwidować na rzecz tramwajów. W 1925 roku zlikwidowano ostatnią linię 3 i na cztery lata autobusy miejskie zniknęły z ulic Warszawy.
Pod koniec lat 20. XX wieku pojawiło się wiele nowych połączeń (do września 1939 było to do 23 linii zwykłych), uruchomiona została także nowazajezdnia przyul. Łazienkowskiej. W 1938 roku wprowadzono nowoczesne wzory znakówprzystankowych, stosowane aż do 1988 roku. Przed wybuchemII wojny światowej Warszawa posiadała 180 autobusów[1].
W pierwszych dniachobrony Warszawy we wrześniu 1939 roku komunikacja autobusowa funkcjonowała bez większych zmian[2]. 6 września kursowanie autobusów zostało zawieszone[2]. Po apelu radiowymRomana Umiastowskiego, wzywającym mężczyzn zdolnych do walki do opuszczenia Warszawy, z miasta wyjechało ok. 80 autobusów[2]. Pozostały w stolicy i nieuszkodzony w wynikuostrzału i bombardowań tabor był wykorzystywany przez wojsko do celów transportowych i pomocniczych[2].
Kursowanie autobusów przywrócono 3 października 1939 roku, na początku na liniiplac Teatralny –plac Zbawiciela[3]. W ciągu kolejnych kilkunastu dni uruchomiono kolejne linie, jednak miały one tylko zastąpić tramwaje do czasu odbudowy ich sieci. W czasie wojny funkcjonowały jedynie dwie regularne linie autobusowe: F i O, jednak one również zostały zlikwidowane jeszcze przed wybuchempowstania warszawskiego, powodem było zużycie taboru i braki paliwa.
Komunikacja autobusowa pojawiła się ponownie w kwietniu 1945 roku, kiedyPaństwowy Urząd Samochodowy uruchomił pierwszą linię stałej komunikacji pasażerskiej obsługiwaną przez ciężarówki, łączącą śródmieście zPragą[4]. Samochody kursowały odul. Targowej dopl. Narutowicza cztery razy dziennie w każdą stronę[5], początkowo zabierając jedynie pracowników instytucji państwowych za okazaniem legitymacji.
W 1946 roku Warszawa otrzymała przekazane przezUNRRA 10 używanych autobusów piętrowychTitan z wejściem z lewej strony, wyprodukowanych przezLeyland Motors, pozyskanych z komunikacji miejskiej brytyjskiegoPlymouth[6]. Z powodu zużycia i braku części zamiennych, ostatni z nich przestał kursować w 1948 roku[1].
W 1948 roku na tymczasową zajezdnię autobusów miejskich MZK zaadaptowano jedną zHal Mirowskich. W skład taboru wchodziły wówczas wozy ciężarowe, które powoli wymieniano na zagraniczne wozy otrzymane w darach odeuropejskich miast. W lipcu 1947 roku na ulice Warszawy wyjechały po raz pierwszyfrancuskie autobusyChausson (pierwsza zakupiona partia liczyła 90 autobusów)[1]. Znaczna liczba Chaussonów utrzymywała się w ruchu do lat 60. XX wieku.
W 1951 roku na ulice wyjechaływęgierskieIkarusy 601 znowej zajezdni przy ulicy Inflanckiej w śródmiejskiej częściMuranowa. W 1962 roku wprowadzono w Warszawie nowe przegubowe wozy markiJelcz. Pierwszy nocny autobus pojawił się na ulicach Warszawy w 1963 roku, w tym samym roku przybyły nowe zajezdnie:„Redutowa” naWoli i„Woronicza” naMokotowie. W 1964 roku wprowadzonokasowniki i zlikwidowano sprzedażbiletów przezkonduktorów.
W 1969 roku została oddana do użytku zajezdnia„Ostrobramska” naPradze-Południu, a rok później zajezdnia„Kleszczowa” weWłochach oraz zajezdnia„Chełmska” naMokotowie, poprzez zmianę profilu wybudowanej w 1959 roku zajezdni trolejbusowej. W 1972 roku otwarto zajezdnię„Pożarowa” naTargówku. W 1973 roku na ulice Warszawy wyjechał licencyjny 2-drzwiowy autobusJelcz Berliet PR100.
W 1974 roku po raz pierwszy w Warszawie liczba pasażerów autobusów była większa niż liczba pasażerów tramwajów[7].
Pod koniec 1975 roku tabor został wzbogacony o 3-drzwiową wersjęJelcza PR110. W 1979 roku na regularną trasę wyjechały pierwszeprzegubowe Ikarusy 280, zabierające 150 pasażerów i początkowo obsługiwały linię 192 z Dworca Południowego na Ursynów Południowy.
W 1985 roku oddana do użytku została zajezdnia„Stalowa” naPradze-Północ. W 1988 roku nastąpiła zmiana wzorów znaków przystankowych, związana z wpisaniem znaków jako informacyjnych do kodeksu drogowego, tak jak we wszystkich pozostałych krajach socjalistycznych.
11 marca 1994 roku nastąpiła reorganizacja stołecznego transportu.Miejskie Zakłady Komunikacyjne w Warszawie zostały podzielone na:
W listopadzie 1994 roku został wprowadzony do eksploatacji pierwszy niemiecki niskopodłogowyNeoplan N4020. W 1995 roku podjęto decyzję o likwidacji zajezdni „Piaseczno” i „Pożarowa”. W 1999 roku do eksploatacji weszły nowoczesne, niskopodłogowe autobusySolaris Urbino 15 I. W 2001 roku do Solarisów dołączyły przegubowe autobusyMAN NG313. W 2003 roku zlikwidowano najstarszą stołeczną zajezdnię „Inflancka”. W 2005 roku wprowadzono do eksploatacji autobusySolaris Urbino 18 III z klimatyzacją. W 2006 roku zlikwidowana została zajezdnia „Chełmska”.
Komunikacja autobusowa zaspokaja potrzeby przewozowe w obszarach peryferyjnych, na liniach dowozowych do węzłów przesiadkowych oraz w korytarzach nieobsługiwanychtransportem szynowym[8].
Według stanu na czerwiec 2014 r. w sieci ZTM funkcjonowało łącznie 2196 autobusowych zespołów przystankowych z czego 1352 na terenie Warszawy oraz 844 w pozostałym obszarze objętym planem. W ich skład wchodziło odpowiednio 3563 i 1581 pojedynczych przystanków. Około 53% przystanków na terenie Warszawy i ok. 24% na pozostałym terenie było wyposażonych w wiaty przystankowe[9].
System komunikacji autobusowej wg stanu na kwiecień 2014 r. obejmował: 267 linii autobusowych (w tym 205 linii dziennych, 42 linie nocne oraz 20 linii lokalnych), obsługiwanych przez ponad 1500 autobusów w ruchu w szczycie, 1000 między szczytami i 830 w dni świąteczne[10].
Autobusy linii dziennych obsługują podróże wewnątrz poszczególnych dzielnic, pomiędzy dzielnicami a centrum, pomiędzy poszczególnymi dzielnicami, jak również pomiędzy Warszawą i miejscowościami ościennymi. W szczycie porannym charakterystyczne jest masowe przemieszczanie się pasażerów w kierunku centrum miasta oraz w mniejszym stopniu w kierunku zewnętrznym i po obwodzie. W szczycie popołudniowym kierunki podróżowania odwracają się. Taki układ kierunków podróży jest charakterystyczny dla wszystkich rodzajów transportu zbiorowego[10].
Podstawowe linie nocne łączą poszczególne dzielnice oraz część miejscowości poza Warszawą z centrum miasta. Autobusy kursują co 30 lub co 60 min. i większość z nich posiada przystanki krańcowe przy Dworcu Centralnym, co umożliwia dokonywanie przesiadek. Linie o numeracji od N01 do N09 to linie obwodowe, które nie obsługują centrum Warszawy. Do centrum nie dojeżdżają również autobusy linii o numeracji od N50 do N59, których zadaniem jest obsługa obszarów peryferyjnych. Linie nie obsługujące centrum są skomunikowane z liniami podstawowymi, co umożliwia dokonanie przesiadki i dojazd do centrum. Wśród nich są również linie lokalne, które obsługują obszar poza granicami Warszawy. Finansowane są wspólnie przez poszczególne gminy i Warszawę z głównym (na poziomie 80%) udziałem gmin. Autobusy oznaczone literą „L” obsługują gminy sąsiadujące z Warszawą, zasadniczo w 2 strefie biletowej z nielicznymi wyjątkami. Ich głównym zadaniem jest dowóz pasażerów do stacji kolejowych lub do innych linii autobusowych, umożliwiających dojazd w kierunku centrum Warszawy[10].
Większość należących do ZTM linii autobusowych ma trzycyfrowe numery (wyjątki to linie o oznaczeniachCxx,E-x,L-x,Lxx,Nxy,Z-x iZxx). Pierwszy znak numeru oznacza rodzaj linii:
Przewozy na zlecenie ZTM świadczą:
Tylko MZA jest własnością miasta stołecznego Warszawy. Pozostałe są w sensie organizacyjnym całkowicie niezależne od stołecznych władz i nazywane są ajentami, a obsługa linii jest im powierzana na drodze przetargów. Zainteresowane podmioty deklarują oczekiwaną stawkę za wozokilometr świadczonych usług przy danych parametrach pojazdu i długości trwania kontraktu. Jeżeli liczba ofert spełniających kryteria formalne przetargu jest większa niż trzy, wówczas ZTM organizuje aukcję elektroniczną.
Każdy z przewoźników świadczących usługi w ramach transportu publicznego ma prawo do wyboru marki i modelu pojazdu w ramach ograniczeń narzuconych przezZarząd Transportu Miejskiego.
Wszystkie autobusy (z wyjątkiem linii lokalnych), niezależnie od przewoźnika, pomalowane są w barwy miejskie: górny pas w kolorze tzw. żółtym sygnałowym, dolny – w tzw. czerwieni kubańskiej. Ponadto stosuje się kolor czarny dla maskowania słupków i klap w pasie okiennym oraz w pasie nadokiennym i kolor biały dla dachu, obudowy wentylatorów i klimatyzacji[14]. Linie lokalne są pomalowane natomiast w dominującym kolorze niebieskim z białym logiem ZTM.
Wszystkie pojazdy oznaczone są logiem WTP oraz posiadają czteroznakowy numer boczny(z wyjątkiem autobusów linii lokalnych, te posiadają 6 cyfr), wcześniej czcionką tzw. tradycyjną warszawską zmodyfikowaną[14], aktualnie stosowana jest czcionka oparta na foncie Frutiger, dodatkowo trzy cyfry stosuje się na pojazdach testowych MZA:
Do 1994 roku trasy autobusowe w Warszawie obsługiwały wyłącznie pojazdy wysokopodłogowe. W listopadzie 1994 roku na ulice wyjechał pierwszy autobus niskopodłogowy –Neoplan N4020. Kolejne pojazdy niskopodłogowe pojawiły się dopiero w styczniu 1997 roku – były to pojazdyJelcz M121M z dostawy 50 zamówionych 12-metrowych niskopodłogowych autobusów, zrealizowanej do marca 1997 roku. Dwa z trzech wejść znajdowały się na tym samym poziomie, co podłoga. Dodano także oznaczenie w rozkładach jazdy realizowanych przez nie kursów – literę „n”, a następnie kwadracik. W 2006 roku osiągnięto 49,9-procentowy udział niskich podłóg wśród autobusów obsługujących stołeczne linie. W 2007 roku wskaźnik ten osiągnął 68,6%, w 2008 roku – 74,8% w 2009 roku – 78,9%, w 2010 roku – 84,7%, w 2011 roku – 89,7%, w 2012 roku – 96,1%[15]. Na przełomie 2013 i 2014 roku wskaźnik ten osiągnął 100% po wycofaniu ze służby ostatnich autobusówJelcz 120MM/1. Dane te jednak dotyczą wyłącznie MZA, gdyż dalej w barwach KM Łomianki jeżdżą autobusy częściowo wysokopodłogowe (Jelcz M121I).
Ostatniego zakupu fabrycznie nowych, wysokopodłogowych autobusów dokonano w 1997 roku. Wraz z wycofaniem z ulic Warszawy autobusów markiIkarus, ich najmłodsze egzemplarze sprzedano w cenie po około 6-7 tysięcy złotych za sztukę między innymi doMPK Częstochowa[16][17][18][19].
| Środki transportu | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Zajezdnie |
| ||||||||
| Stacje postojowe |
| ||||||||
| Organizatorzy | |||||||||
| Przewoźnicy |
| ||||||||
| Historia |
|
