![]() Tekst „Wikipedia, the free encyclopedia” w alfabecie deseret | |||
Charakterystyka | |||
Rodzaj | pismo fonemiczne | ||
---|---|---|---|
Kierunekpisma | od lewej do prawej, od góry do dołu | ||
Językipisma | |||
Historia | |||
Systemymacierzyste | angielski alfabet fonotypowy | ||
Twórca | rada regentówUniwersytetu Deseret | ||
Kodowanie | |||
Unicode | U+10400–U+1044F | ||
ISO 15924 | Dsrt, 250 | ||
| |||
Ta strona zawiera symbole fonetyczneMAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znakówUnikodu. |
Alfabet deseret (deseret 𐐔𐐇𐐝𐐀𐐡𐐇𐐓[1]) – system znaków, stworzony w latach 1847–1854 na potrzeby wyznawcówKościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich.
Po śmierciJosepha Smitha, Jr., pierwszego przywódcy mormonów, w 1844 r. grupa wyznawców pod przewodnictwem Brighama Younga opuściła dotychczasowe osiedla iudała się na tereny obecnego stanu Utah, by tam budować nowe społeczeństwo. Jednym ze środków dla jego powstania miała być rezygnacja zalfabetu łacińskiego i wykorzystanie nowego, oryginalnego systemu znaków[2].
W prace nad nowym alfabetem zaangażowała się rada regentów (organ nadzorczy) powstałego w 1850 r.Uniwersytetu Deseret. Celem miało być stworzenie systemu znaków, który byłby lepiej dostosowany dofonetykijęzyka angielskiego i ułatwił imigrantom doUSA naukę tego języka[3]. Największy wkład w prace nad alfabetem deseret, zakończone w 1854 r., wniósł George Darling Watt (1812–1881), sekretarz Brighama Younga[3].
Alfabet był używany początkowo przez George’a Darlinga Watta do zapisywania notatek ze spotkań biskupów kościoła[4]. Później zaczęto go wykorzystywać do nauki w niektórych szkołach Utah (w miejscowościachProvo,Lehi,American Fork iPleasant Grove)[3].
Mimo licznych zabiegów i poniesionych kosztów, alfabet deseret nie cieszył się wielką popularnością wśród mormonów, był także krytykowany w publikacjach spoza kręgów Kościoła[5]. Alfabet deseret wykorzystywano między innymi:
Ralph Vigoda (reporterThe Philadelphia Inquirer) i A.J. Simmonds (historyk zWeber State University) uważają, że największym ciosem dla popularności alfabetu byłaPierwsza Kolej Transkontynentalna, której budowę ukończono w1869 r. Miała ona sprawić, że na tereny tradycyjnie zajmowane przez mormonów napłynęła nowa ludność, niezwiązana z kościołem i która miała łatwy dostęp do literatury angielskojęzycznej, zapisywanej alfabetem łacińskim. Okoliczności te miały przyczynić się do zaniku zainteresowania alfabetem deseret[8][9].
Rozwój technikDTP obniżył koszty druku publikacji, co sprawiło, że od lat 90. XX wieku wśród angielskojęzycznych mormonów wzrosło zainteresowanie wykorzystaniem alfabetu. Miało to zarówno miejsce w przypadku publikacji papierowych (dokonano reprintu Księgi Mormona w alfabecie deseret[10]), jak i elektronicznych (opublikowano PDF zawierającyKsięgę Mormona,Nauki i Przymierza orazPerłę Wielkiej Wartości[11]).
Alfabet deseret jest dostępny dla użytkowników komputerów między innymi:
Nazwa alfabetu wywodzi się odjeredyckiego słowa mającego oznaczaćpszczołę miodną[13].
Litera | Nazwa angielska | Wymowa (IPA) | Litera | Nazwa angielska | Wymowa (IPA) | Litera | Nazwa angielska | Wymowa (IPA) | Litera | Nazwa angielska | Wymowa (IPA) | |||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
𐐀 𐐨 | Long I | /iː/ | 𐐁 𐐩 | Long E | /eɪ/ | 𐐂 𐐪 | Long A | /ɑː/ | 𐐃 𐐫 | Long Ah | /ɔː/ | |||
𐐄 𐐬 | Long O | /oʊ/ | 𐐅 𐐭 | Long Oo | /uː/ | 𐐆 𐐮 | Short I | /ɪ/ | 𐐇 𐐯 | Short E | /ɛ/ | |||
𐐈 𐐰 | Short A | /æ/ | 𐐉 𐐱 | Short Ah | /ɒ/ | 𐐊 𐐲 | Short O | /ʌ/ | 𐐋 𐐳 | Short Oo | /ʊ/ | |||
𐐌 𐐴 | Ay | /aɪ/ | 𐐍 𐐵 | Ow | /aʊ/ | 𐐎 𐐶 | Wu | /w/ | 𐐏 𐐷 | Yee | /j/ | |||
𐐐 𐐸 | H | /h/ | 𐐑 𐐹 | Pee | /p/ | 𐐒 𐐺 | Bee | /b/ | 𐐓 𐐻 | Tee | /t/ | |||
𐐔 𐐼 | Dee | /d/ | 𐐕 𐐽 | Chee | /tʃ/ | 𐐖 𐐾 | Jee | /dʒ/ | 𐐗 𐐿 | Kay | /k/ | |||
𐐘 𐑀 | Gay | /ɡ/ | 𐐙 𐑁 | Ef | /f/ | 𐐚 𐑂 | Vee | /v/ | 𐐛 𐑃 | Eth | /θ/ | |||
𐐜 𐑄 | Thee | /ð/ | 𐐝 𐑅 | Es | /s/ | 𐐞 𐑆 | Zee | /z/ | 𐐟 𐑇 | Esh | /ʃ/ | |||
𐐠 𐑈 | Zhee | /ʒ/ | 𐐡 𐑉 | Er | /r/ | 𐐢 𐑊 | El | /l/ | 𐐣 𐑋 | Em | /m/ | |||
𐐤 𐑌 | En | /n/ | 𐐥 𐑍 | Eng | /ŋ/ | 𐐦 𐑎 | Oi* | /ɔɪ/ | 𐐧 𐑏 | Ew* | /juː/ | |||
*Ligatury, niebędące częścią pierwotnej wersji alfabetu, wykorzystywane przez niektórych użytkowników[14]. |
alfabetyczne |
| ||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
spółgłoskowe (abdżady) | |||||||||||
półalfabetyczne | |||||||||||
alfabetyczno- -sylabiczne (abugidy) |
| ||||||||||
sylabiczne |
| ||||||||||
logograficzne |
| ||||||||||
nieznanego typu | |||||||||||
protopisma | |||||||||||
alfabety fonetyczne | |||||||||||
pseudoalfabety | |||||||||||
zapis liczb | |||||||||||
projekty ideograficzne |